به گزارش "پایگاه اطلاع رسانی سازمان بسیج پیشکسوتان جهاد و شهادت"  به نقل از  دانا،  دوران حدود پنج ساله حکومت حضرت علی علیه السلام درخشان ترین دوره حکومت داری بعد از حکومت پیامبر اعظم (ص) بود. بدون تردید اگر مردم از همان ابتدا به وصیت پیامبر عمل کرده بودند و بلافاصله بعد از رحلت حضرت رسول، زمان حکومت به دست امیرالمومنین بود جهان اسلام اوضاعی دیگر داشت.

با این همه همین دوران کوتاه حکومت حضرت علی علیه السلام الگوی شایسته ی حکومت داری در جامعه اسلامی محسوب می شود و می توان از آن درس های فراوانی گرفت.

هرچند در منشور حکومت داری حضرت علی موارد زیادی وجود دارد که بعنوان الگوی اداره جامعه قابل توجه است، اما در اینجا صرفا به چند ویژگی مورد توجه حضرت علی علیه السلام در اداره جامعه اشاره می شود:

ساده زیستی ودوری از اشرافی گری

دوری از اشرافی گری و ساده زندگی کردن حضرت علی علیه السلام در تاریخ بی نظیر است. ایشان هم در زندگی فردی خود نسبت به ساده زیستی تاکید داشت و هم در عرصه اجتماعی و حکومت داری بر دوری از اشرافی گری و میدان ندادن به اشراف تاکید داشت. نامه شدید امام به یکی از استانداران خود و برکناری او به خاطر همنشینی با اشراف یکی از نمونه های این رویه حضرت است.

حضرت در رابطه با ساده زیستی و قناعت و برابر قرار دادن زندگی خویش با مستمندان جامعه فرموده است: "سوگند به خدا بر این جبّه خود چندان پینه دوختم تا اینکه از دوزنده آن شرمنده شدم و گوینده ای به من گفت: آیا آن را از خود دور نمی کنی؟"

حساسیت نسبت به اموال عمومی

حضرت علی علیه السلام در ارتباط با توجه به بیت المال می فرمایند: "سوگند به خدا اگر تمام شب را بر روی خارهای سعدان به سر ببرم و یا با غل و زنجیر به این سو و آن سو کشیده شوم، خوش تر دارم تا خدا و پیامبرش را در روز قیامت، در حالی ملاقات کنم که به بعضی از بندگان ستم، و چیزی از اموال عمومی را غصب کرده باشم."

اشداء علی الکفار رحماء بینهم

امیرالمومنین علی علیه السلام مصداق اشداء علی الکفار رحماء بینهم بودندو این را به زمامداران و زیردستان خود نیز تاکید داشتند.

حضرت در نامه ای در بیان ویژگی های مالک می فرماید:

"اِنَّ الرَّجُلَ الَّذی کنْتُ وَلَّیْتُهُ اَمْرَ مِصْرَ کانَ رَجُلاً لَنا ناصِحا وَ عَلی عَدُوِّنا شَدیدا ناقِما؛ همانا مردی را که فرماندار مصر قرار داده بودم نسبت به ما خیرخواه و به دشمنان ما سختگیر و درهم کوبنده بود."

توجه به مستضعفین

همچنان که حضرت علی علیه السلام بر دوری از اشرافی گیری و همنشینی با اشراف تاکید داشتند، بر رسیدگی به مستمندان و طبقات مجروم جامعه اصرار داشتند. ایشان در همین رابطه می فرمایند:

"خدا را، خدا را! در خصوص طبقات پایین و محروم جامعه، که هیچ چاره ای ندارند [و عبارتند[ از زمین گیران، نیازمندان، گرفتاران، دردمندان ... پس برای خدا پاسدار حقی باش که خداوند برای این طبقه معین فرموده است: بخشی از بیت المال، و بخشی از غله های زمین های غنیمتی اسلام را در هر شهری به طبقات پایین اختصاص ده، زیرا برای دورترین مسلمانان همانند نزدیک ترین آنان سهمی مساوی وجود دارد و تو مسؤول رعایت آن می باشی. مبادا سرمستی حکومت، تو را از رسیدگی به آنان باز دارد، که هرگز انجام کارهای فراوان و مهم عذری برای ترک مسؤولیت های کوچک تر نخواهد بود. همواره در فکر مشکلات آنان باش، و از آنان روی برمگردان، به ویژه امور کسانی را از آنان بیشتر رسیدگی کن که از کوچکی به چشم نمی آیند و دیگران آنان را کوچک می شمارند و کمتر به تو دسترسی دارند."

البته قابل اهمیت این است که اداره جامعه زمانی به طور مطلوب اتفاق می افتد که علاوه اینکه در راس حکومت فردی شایسته حضور دارد، دیگر مدیران و مسئولان حکومتی نیز از شایستگی لازم برخوردار باشند و همچنین مردم هم با رهبر عادل و شایسته همراهی کنند. عدم همراهی مردم در دوران امیرالمومین موجب شد تا ایشان 25 سال از زمامداری حکومت دور باشند. افزون بر این در همان دوران پنج ساله ای هم که ایشان در راس حکومت بودند، با حضرت همراهی شایسته ای صورت نگرفت به طوری که در طول همین پنج سال چندین جنگ را بر ایشان تحمیل کردند و در مسیر حکم رانی ایشان سنگ اندازی های فراوانی کردند.

از سوی دیگر هرچند علی علیه السلام به عنوان یک انسان کامل و رهبری بی نظیر در راس حکومت قرار داشت اما این به معنای آن نبود که همه مدیران و استانداران او نیز همانند خود حضرت شایسته و عادل بودند، چرا که این واقعیت در تاریخ به ثبت رسیده که بخش قابل توجهی از مدیران و مسئولان زمان امیرالمومنین افراد ناشایستی بودند که موجب شدند تا حکومت عدل علوی آنگونه که مدنظر مولا علی بود پیش نرود. این واقعیت را حتی می توان در نوع برخوردهای حضرت با برخی از استانداران و مسئولان زیردست خود دید جایی که ایشان در نامه ای تند استاندار مصر را به خاطر همنیشنی با اشراف برکنار می کنند و موارد زیادی دیگری که از عملکرد ناصواب مسئولان زمان حضرت در تاریخ ثبت شده است.