دستاویزهای نقض توافق هستهای از جانب آمریکا
به گزارش "پایگاه اطلاع رسانی سازمان بسیج پیشکسوتان جهاد و شهادت" به نقل از فارس، آمریکا در مواجهه با ایران، تاکنون به جز گزینه نظامی مستقیم تقریبا همه راه‌های ممکن مانند مدیریت فتنه 88، ترور دانشمندان هستهای و برقراری جنگ‌های نیابتی در منطقه را امتحان کرده و به همین جهت به توافق اخیر نیاز دارد و آن را تنها راه مهار ایران به خصوص در منطقه غرب آسیا و تغییر رفتار این کشور در مسائل غیر هستهای می‌داند.
با این حال تجربه مردم ایران از فریبکاری‌های آمریکا به خصوص طی سالهای 1382 تا 1384 در موضوع پرونده هستهای نشان میدهد که در صورتی که آمریکا در شرایطی قرار بگیرد که منافع خود را در توافق هستهای نبیند تحریمها را باز خواهد گرداند و از آنجا که مهمترین شرط ایران در مذاکرات لغو تحریمها بوده است، بازگرداندن آنها به منزله لغو توافق از جانب آمریکا است.
قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که در 29 تیرماه با رأی مثبت همه اعضا به تصویب رسید نیز ساز و کار قانونی این امر را فراهم می‌آورد. در این متن ذیل بندهای 10 تا 12 درمورد ساز و کار بازگشت تحریمها آمده است «اگر یکی از اعضای 1+5 ادعا کند که ایران مفاد توافق را نقض کرده است، می‌تواند آن را ابتدا به کمیسیون مشترکی که از 8 عضو (ایران، آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس، آلمان و اتحادیه اروپا) تشکیل شده ببرد. در صورتی که این مشکل در این کمیسیون که با توجه به ترکیب اعضا، طرف غربی همواره در آن اکثریت را در اختیار دارد حل نشد، این مسئله به اطلاع شورای امنیت سازمان‌ملل می‌رسد و این شورا می‌تواند تقریبا به طور خودکار تحریمها را دوباره علیه تهران اعمال کند و در این مورد تنها استفاده یکی از پنج عضو شورای امنیت از حق وتو برای درخواست بازگشت تحریمها لازم خواهد بود.»
آمریکا در چه صورتی تصمیم به نقض توافق خواهد گرفت؟
از جمله رویدادهای نامطلوب داخل ایران برای آمریکا که احتمالا این کشور را به فکر بازگرداندن تحریمها خواهد انداخت، تغییر ساختار سیاسی ایران است که موجب آسیب جدی آمریکا و به‌هدر رفتن تلاش 8 ساله این کشور برای کنترل برنامه هستهای ایران و کشاندن این کشور پای میز مذاکره شد. آمریکا تمایل به تجربه مجدد چنین شرایطی را ندارد و برای حاکم نشدن این شرایط حداقل در انتخابات مجلس شورای اسلامی سال جاری و انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 تلاش خواهد کرد.
دلواپسی آمریکایی‌ها در خصوص انتخابات بعدی ایران، در سخنان «جان کری» در شورای روابط خارجی این کشور پیداست. وزیر خارجه آمریکا در این جلسه گفت «چه کسی می‌داند که در انتخابات چه می‌شود؟ اما روحانی و ظریف که خود را در مذاکره با غرب به خطر انداختند و توانستند با غرب مذاکره کنند و به یک نتیجه برسند، به نظرم به دردسر جدی می‌افتند».
بنابراین اگر شرایط سیاسی در ایران تغییر کند نوع مواجهه این دو کشور نیز تغییر خواهد کرد، به عنوان مثال در شرایط متفاوت سیاسی، اجازه دسترسی به مراکز نظامی ایران، به گونه‌ای که در چارچوب توافق نیز باشد متفاوت خواهد شد.
از دلایل دیگر امکان نقض این توافق از جانب آمریکا، عدم موفقیت این کشور در تغییر رفتار منطقه‌ای ایران با عطف توجه به گرفتاری‌های آمریکا در منطقه و امید به همکاری ایران برای رفع این مشکلات است.
آمریکا این روزها در باتلاق خاورمیانه گرفتار شده و هیچ یک از برنامه‌هایی که طی این سالها در این منطقه شروع کرده مانند تغییر رژیم بشار اسد در سوریه نتیجه دلخواه وی را نداشته است.
همچنین آمریکا که تحریم‌های سخت را عامل تغییر رفتار ایران برای نشستن پای میز مذاکره می‌داند، اکنون امیدوار به تغییر رفتار منطقه‌ای ایران است و احتمالا در صورتی که این امر محقق نشود از اهرم تحریمها برای فشار بر ایران استفاده خواهد کرد.
«جان آلن»، هماهنگ‌کننده آمریکایی ائتلاف بین‌المللی ضد داعش، در اینباره با ابراز نگرانی از توافق ایران و تهدید بودن ایران برای امنیت آمریکا گفت: «باید دید آیا ایران تغییر رفتار میدهد؟ این مسئله‌ای است که متحدان ما آن را در منطقه پیگیری خواهند کرد.»
شواهد آمادگی برای نقض توافق به بهانه آثار منفی توافق ایران برای غرب آسیا
با همه این احوال، نقض توافقی که حداقل دو سال پیاپی مذاکره سخت را پشت سر گذاشته و آن‌گونه که از سخنان طرفین مذاکره کننده برمی‌آید، تا حدودی مطلوب همه آنها بوده است چندان کار آسانی نیست و قطعا به زمینه‌سازی نیاز دارد. بدون داشتن بهانه‌ای موجه انگشت اتهام به سمت آمریکا نشانه خواهد رفت و به همین دلیل آمریکا باید فکری برای اقناع افکار عمومی مردم خود و جهان کند که شواهد نشان میدهد برای این مسئله نیز برنامه‌ریزی شده است.
از زمان آغاز مذاکرات از حدود دو سال پیش تا امروز، به خصوص پس از توافق یکی از اساسی‌ترین محورهای مواضع مقامات و اتاق‌های فکر آمریکایی، مسائل خاورمیانه و نقش و تأثیر ایران در فرآیندهای این منطقه بوده است و این مسئله همواره از نگاه آنها یکی از عوامل عمده نگرانی برشمرده شده است. پس از توافق، هم موافقان و هم مخالفان در عین حال که مواضع مشترک و هماهنگی درمورد نقش منفی ایران در منطقه چه در گذشته و چه در حال حاضر دارند، رویکردشان تنها در زمینه تأثیر این توافق روی اقدامات منطقه‌ای ایران متفاوت است.
موافقان که توافق را بهترین وسیله برای مهار ایران در منطقه برمی‌شمرند، اغلب معتقدند اگر توافق صورت نمی‌گرفت ایران برنامه هستهای خود را گسترش می‌داد و تهدید بیشتری برای منطقه می‌شد. «باراک اوباما»، رئیس جمهور آمریکا ساعاتی پس از توافق با اشاره به مذاکره از موضع قدرت و اصولی آمریکا گفت: «ما گسترش تسلیحات هستهای را در این منطقه متوقف کرده‌ایم.» سه روز پس از توافق نیز «وندی شرمن»، معاون سیاسی وزیر امور خارجه آمریکا تصریح کرد: «اگر ایران به سلاح اتمی دست پیدا می‌کرد ... آنگاه توانایی این کشور برای اعمال قدرت در منطقه می‌توانست بسیار بیشتر از آن چیزی باشد که امروز شاهد آن هستیم.»
ولی مخالفان و منتقدان، به خصوص جمهوری‌خواهان که این روزها سناتورها و نمایندگان هم حزبی آنان در حال بازی سیاسی دیگری در کنگره بر سر رد یا تأیید توافق هستهای ایران هستند، از این توافق به شدت اظهار نگرانی می‌کنند و معتقدند در صورت اجرایی شدن توافق و رفع تحریم‌های ایران، این کشور با کسب منابع مالی بیشتر به حمایت از گروه‌های شیعی مانند حزب الله لبنان و انصار الله یمن و دولت‌های سوریه، عراق و... خواهد پرداخت و این مسئله در عرض مدتی کوتاه ایران را به قدرت منطقه تبدیل خواهد کرد.
از موارد بیشمار نگرانی‌های آمریکا که در روزهای پس از توافق اظهار شد می‌توان به اظهارات «میچ مک کانل»، رئیس جمهوری‌خواهان سنای آمریکا اشاره کرد که با ابزار نگرانی شدید از تهدیدات منطقه‌ای ایران گفت: «ایران علاوه بر برنامه اتمی کنونی به حمایت از تروریسم ادامه میدهد و بر ادامه توسعه برنامه موشکی بالستیک خود و افزایش توانایی‌های نظامی متعارف خود تاکید دارد که این موضوع موقعیت، امنیت و حضور آمریکا را در منطقه تهدید می‌کند. علاوه بر این تهدیدات، ایران هم‌اکنون به منابع مالی زیادی برای تعقیب اهدافش دسترسی دارد.»
«جب بوش»، برادر رئیس جمهور سابق آمریکا و نامزد انتخابات 2016 این کشور نیز گفت: «چنین توافق‌نامهای ممکن است باعث اشاعه (تسلیحات) هستهای در خاورمیانه شود که این مسئله منجر به ثبات کمتر منطقه خواهد شد و بر آمریکا هم تاثیر خواهد داشت.»
به نظر می‌رسد مخالفت‌های شدید اللحن رژیم صهیونیستی با توافق که همه به ابراز نگرانی از افزایش تحرکات منطقه‌ای ایران پس از توافق می‌پردازند نیز قسمتی از بازی سیاسی آمریکا در این نقطه از جهان است. پس از توافق این نگرانی از جانب «بنیامین نتانیاهو»، رئیس جمهور این رژیم و اکثریت مقامات و کارشناسان آنها بیان شده است. یکی از مصادیق این نوع مواجهه، موضع‌گیری «آری شاویت»، کارشناس روزنامه هاآرتص است که در مصاحبه با شبکه تلویزیونی بلومبرگ گفت: «اولین پیامد این توافق این است که ما در بلندمدت و در آینده رقابت تسلیحات هستهای خواهیم داشت. دوم این که رقابت زودهنگام تسلیحات متعارف خواهیم داشت که در حقیقت هم اکنون نیز آغاز شده است. آقای اشتون کارتر برای این به خاورمیانه رفته است که به همه تسلیحات بدهد. پس این یکی از عواقب این توافق است که هم اکنون نیز منطقه را به مراتب خطرناک‌تر و مجهزتر به سلاح‌های پیچیده و پیشرفته کرده است.»
مدیریت افکار عمومی از طریق پروژه‌های ایران هراسی
تمام مؤلفه‌های این موضع‌گیری‌ها در قبال توافق نهایی، مؤلفه‌های پروژه‌های ایران هراسی است که پس از حادثه 11 سپتامبر توسط اتاق‌های فکر آمریکایی، تئوریزه و به وسیله مقامات این کشور اجرا می‌شوند. به همین جهت بهانه افزایش اقدامات تروریستی ایران در خاورمیانه، تهدید امنیتی همپیمانان آمریکا در منطقه، حمایت از گروه‌های تروریستی به واسطه پول‌های آزاده شده از رفع تحریمها و ... برای دبه کردن در توافق به نظر بهانه عامه پسندی می‌آید و متحدان اروپایی این کشور و مردمان‌شان را راضی نگاه می‌دارد.
آمریکا احتمالا در نهایت نمی‌تواند روسیه و چین را راضی کند و به گفته «ژاکوب پاراکیلاس»، کارشناس اندیشکده چاتم هاوس «نه پکن و نه مسکو دید مطلوبی به آمریکا ندارند که حال با عدول کردن از توافق ایران، آمریکا تضعیف شود» پس نیازی نیست ایالات متحده به دنبال قانع کردن این دو کشور باشد.
در پایان آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که با بررسی دقیق فرآیندهای جاری در آمریکا درباره توافق هستهای با ایران، از جمله جدال‌های میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌های کنگره و اظهار نظرهای متعدد درباره این توافق و ارتباط آن با منطقه به نظر می‌رسد آمریکا نه تنها امروز در حال بازی با این پرونده است، بلکه بازی‌های آینده خود را نیز از هم‌اکنون طراحی کرده است.
با این اوصاف جای آن دارد که مسئولین کشور ما در مناسبات خود با آمریکا در باب پرونده هستهای جایی هم برای عدم اعتماد به رفتارهای این کشور بگذارند و احتمال هر گونه تغییر رفتاری را در روند اجرای توافق بدهند.
