شنبه 8 خرداد 1395 | 14:57
پدرخوانده بنیادگرایی اسلامی/اخوان المسلمین و ایجاد توده های فراملی
پدرخوانده بنیادگرایی اسلامی/اخوان المسلمین و ایجاد توده های فراملی

 

به گزارش "پایگاه اطلاع رسانی سازمان بسیج پیشکسوتان جهاد و شهادت" به نقل از فرهنگ نیوز، مصر نفوذ زیادی را در سایر کشورهای عربی داشته و دارد، زیرا اسلام در مصر بسیار قوی و ریشه ای است و فرهنگ اسلامی زمینه بسیار مستحکمی در این کشور دارد. بسیاری از گروه های اسلام گرا در خلیج فارس، اردن، عربستان سعودی، سوریه، اسرائیل، کرانه باختری و غزه، لبنان و مغرب به بنیاد گرایی جریان اصلی اخوان المسلمین و اهداف اجتماعی سیاسی آن اعتقاد دارند. اخوان المسلمین همچنین با گروه های اسلام گرا در سراسر جهان، از جمله با برخی از سازمان های شیعی و روحانیون ایران رابطه دارند. شبکه های اخوان المسلمین تاکنون نقش های سیاسی مهمی در امور بین العرب ایفا کرده اند. اخوان المسلمین بیش از هر عامل یا سازمان دیگری به ایجاد حوزه های توده ای فراملی مسلمانان سیاسی آگاه دست زده اند. با این همه، تلاش های اینچنین برای ایجاد وحدت معنوی و ایدئولوژیک، همیشه هماهنگی و یگانگی سیاست ها یا یک رهبری واحد سراسری را به وجود نیاورده است.

اخوان المسلمین به عنوان کهن ترین سازمان بنیادگرا برای تبلیغ ایدئولوژی خود در بعضی کشورهای عربی پایگاهی برای خود فراهم نمود و تبعید شدگان اخوان، به هیأت های تبلیغی تبدیل شدند که تلاش هایی را برای ایجاد وحدت در جوامع اسلامی انجام داده اند.

دکتر هرایر دکمجیان، جماعت اخوان المسلمین را بیش از هر سازمان دیگری ایدئولوژیک محور و نهادی بنیادگرای اسلامی در محیط عربی و جهان اسلام می داند و می گوید: "اخوان المسلمین بیش از 50 سال است که با وجود سرکوب دولتی و تضادهای داخلی، بقای خود را حفظ کرده است."

تجربه اخوان نشان می دهد که سازمان های  بنیادگرای اسلامی در پاسخ به بی عدالتی های اقتصادی و اجتماعی به سرعت رشد می کنند و در نهایت برنامه کاری آنها، آنها را در مقابل دولت قرار می دهد. دولت های عمدتاً غیر مردم سالار در اکثر کشورهای اسلامی به سرکوب رهبران بنیادگرا می پردازند و این خلاء را افراد خشونت طلب پر می کنند. البته در مصر پس از بناء، حسن اسماعیل الهضیبی به اقدامات استحاله گونه ادامه داد. حسن الهضیبی به همراه دیگر رهبران این جماعت بر آن بودند که اخوان المسلمین را اساساً جماعت دعوت و ارشاد معرفی کنند و نه جماعت سیاسی و حزبی که عقاید حزبی خویش را ابزار رسیدن به قدرت قرار دهد.

او که وارث اندیشه و منش حسن البناء بود اعلام کرد برای اجرای کامل شریعت از طریق تربیت و هدایت و نصیحت متولیان امور و مشارکت در زندگی اجتماعی و سیاسی موجود با هدف ایجاد تحولات برتر و عمیق تر خواهند کوشید و گرنه به گروهک های عقیدتی مانند جماعت های کمونیستی و یا فرقه های اسلامی قدیمی ( همانند خوارج ) تبدیل خواهند شد. آنچه که هضیبی پیش بینی می کرد در آینده ای نزدیک به وقوع پیوست، از دل جماعت اخوان المسلمین گروه هایی با الهام از اندیشه های سید قطب منشعب شدند که وجه مشترک شان اعتقاد به ضرورت تغییر اوضاع موجود از راه زور بود. جماعت التکفیر و الهجره در سال 1977 میلادی و جماعت الجهاد از سال 1979 به این سو.

اخوان وظیفه دولت اسلامی را حراست از شریعت با تمام امکانات می دانست. اخوان المسلمین را می توان نماد اسلام سیاسی معتدل در نیمه نخست قرن 20 دانست که حجم وسیعی از فعالیت های آن، معطوف به ابعاد اجتماعی، تربیتی و آموزشی بود. با کشته شدن حسن البناء در سال 1949 میلادی جریان  تمایزطلبی به رهبری سید قطب در درون اخوان المسلمین شکل گرفت که منجر به انتخاب درونی آن شد. سید قطب تحت تأثیر ابوالاعلی مودودی نظریه حاکمیت و جاهلیت را مطرح کرد که تا امروز به عنوان راهبرد اصلی بنیادگرایی اسلامی یا اسلام سیاسی در جهان اهل سنت شناخته می شود.

سید قطب با استفاده از اندیشه های مودودی با به میان کشیدن بحث حاکمیت و نیز بحث مؤلفه های جهان بینی اسلامی گامی بلند به سوی بنیادگرایی برداشت. سید قطب تا پیش از سال 1952 میلادی اندیشه ای معتدل و تاحدی لیبرال داشت. در این دوره به اخوان المسلمین پیوست ولی تا سال 1954  همراه هزاران تن از اخوان ها در نتیجه بر خورد نخست عبد الناصر با اخوان المسلمین وارد زندان شد.

در اواخر دهه 1970 در اثر پیروزی انقلاب اسلامی ایران و همچنین امضای پیمان « کمپ دیوید» بین مصر و اسرائیل که منجر به پیوند فزاینده دولت مصر و آمریکا شد، زمینه برای رشد بنیادگرایان اسلامی نظیر گروه « جماعت اسلامی » و « جهاد اسلامی » که از اخوان جدا شدند فراهم شد. اوج این روند ترور سادات در اکتبر 1981 بود. البته بدنه اصلی میانه رو اخوان همچنان به فعالیت های خود ادامه داد و در دهه های 1980 و 1990 در انتخابات مجلس، اتحادیه های دانشجویی و حرفه ای به پیروزی های قابل ملاحظه دست یافت.

اعضای اخوان المسلمین در مصر به دلیل سوء قصد به جمال عبد الناصر یکبار در 1954 م و یکبار در 1965 مورد تعقیب  و آزار قرار گرفتند. در ترور 1954 م عده ای از رهبران طراز اول از جمله حسن هضیبی و شمار بسیاری از اعضای آن بازداشت شدند. در زمستان 1955 چند تن از اخوان اعدام شدند و عده ای به زندان های سنگین محکوم گشتند، اما حکم اعدام هضیبی به دلیل پیری، به حبس ابد تقلیل یافت. هر چند که وی اصرار می ورزید در این ترور دست نداشته است ولی سازمان مخفی که جزئی از اخوان المسلمین بود این ترور را انجام داده بود. این واقعه هر چند که فعالیت آشکار اخوان را در داخل مصر دچار وقفه کرد، اما با سازماندهی مجدد در داخل و گسترش آن در خارج مصر، با شاخه های مختلف در همه جا به فعالیت خود ادامه داده و به تبلیغات وسیعی بر ضد جمال عبد الناصر رئیس جمهور مصر و به تبیین مواضع و افکار خود پرداختند.

با وجود تمام فشارها و سرکوب های مستمر، حکومت اخوان به فعالیت خود ادامه می دهد (به ویژه در دوران پس از سقوط حکومت محمد مرسی) و ساختار تشکیلاتی اخوان المسلمین در مصر الگویی همچنان تاریخی، برای تشکیل گروه ها و سازمان ها و احزاب اسلامی جهان عرب و اسلام به شمار می رود و بطور سنتی روی جریانات سازمانی و فکری تشکیلات اسلام سیاسی، تأثیر می گذارد.

اندیشه ها و اهداف اخوان المسلمین

جنبش اخوان از زمان تشکیل خود تا به امروز دچار فراز و نشیب های زیادی در افکار و آرمان های خود گردیده است. در باره جزئیات اندیشه ها و اهداف اخوان المسلمین به درستی و روشنی نمی توان سخن گفت، چرا که خود نیز به صراحت در این باب سخن نگفته اند. همچنین گرایش های مختلفی که از آغاز تاکنون در درون جمعیت اخوان وجود داشته است، آراء و اهداف آنان را مبهم جلوه می دهد. به ویژه مواضع متضاد برخی رهبران و شاخه های متنوع این جمعیت به این ابهام می افزاید. باید گفت که بخش عمده ی سخنان، عقاید و آرمان های اخوان چنان کلی است که هیچ مسلمانی با آنها مخالف نیست. به همین سبب قبل از ورود اخوان به میدان کشمکش های سیاسی، مخالفت جدی با آن دیده نشد. اما از آن زمان که به صورت یک حزب سیاسی و انقلابی با تکیه بر آرمان اجتماعی و سیاسی اسلام درآمد، دعوتش شک ها برانگیخت. نخستین واکنش منفی از سوی گروه صوفیان پیوسته به اخوان دیده شد که می گفتند: اخوان از دعوت دینی خالص خارج شده است.

رئوس اندیشه های سیاسی اخوان المسلمین عبارتند از:

-        مبارزه مسلحانه با استعمار و دشمنان اسلام

-        مبارزه با غرب گرایی و مظاهر تمدن اروپایی

-        مبارزه با ملی گرایی که برای تفرقه مسلمانان ترویج گردیده است

-        توأم بودن روحانیت با سیاست در اسلام

-        پیروی اصل اجتهاد و تطبیق خود با زمان و دخالت عقل در کارها

-        تأسیس حکومت الهی و جمهوری و نه سلطنتی

-        استقلال اقتصادی چنانچه خود دست به تأسیس شرکت های تجاری زنند

-        ایجاد نهضت اخلاقی برای اصلاح افراد مسلمان

-        پیشبرد همزمان سیاست و اقتصاد با تعلیم و تربیت و بهداشت

-        کشاورزی صحیح و تأمین امکانات ورزش

اخوان المسلمین معتقد بود، ایدئولوژی اسلامی نیز همچون جهان بینی اسلامی از منابع اصلی سرچشمه می گیرد. قرآن و سنت که به معنی سخنان، رفتار و منش پیامبر و پیشوایان معصوم است که مسلمانان بایستی به آنها اعتقاد و التزام لازم داشته باشند این اطاعت باعث متحد ساختن ملل اسلامی بر پایه اصول قرآنی، بازگشت به اسلام اصیل و تربیت نسل جدید براساس اصول می گشت تا ملت آینده ملتی قرآنی باشد و سعی در فهم مسائل و تحلیل آنها از دیدگاه اسلام داشت. نکته حائز اهمیت در این باره آن که متاسفانه جماعت اخوان المسلمین پس قدرت گیری در فرآیند انقلاب مصر به بسیاری از اهداف خود وفادار نماند و به گواه برخی ناظرین منطقه همین عملکرد در سقوط و زوال جریان اخوان المسلمین نقش بسزایی ایفا نمود. 

از نظر اخوان المسلمین یکی از راه های پرورش نفس نیایش و عبادت های فردی است. برای روشنایی قلب، بیداری روح، زنده بودن وجدان و دل، ارتباط با پروردگار از طریق دعا و نیایش ضروری است و پایبندی به اصول اسلامی و وفای به عهد و اعتقاد به اینکه دین اسلام دارای مقدسترین و کامل ترین اصول زندگی است.

جمعیت اخوان المسلمین با اهداف از این قبیل شکل گرفت:

-        ساختن انسان مسلمان

-        ساخت خانواده اسلامی

-        بوجود آوردن امت اسلامی

-        تحقق یگانگی سرزمین اسلامی

-        تحقق حکومت اسلامی

-        بازگرداندن سرزمینهای اشغالی مسلمانان

-        گسترش اسلام در سرتاسر کره زمین

-        اتحاد عرب و اتحاد اسلام

-        تحقق آزادی، استقلال و شرافت انسانی از طریق جهاد

 

پرونده های پیشین در این باره:

حمله ناپلئون بناپارت و بیداری مسلمانان

مهم ترین چالش پیش روی جنبش های اسلامی

ریشه ی شکل گیری اسلام انقلابی کجاست؟

ناکامی مکاتب پسااستعماری و احیای اسلامگرایان/سکولاریزم نه، اسلام آری

دیدگاه ها

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.

افزودن دیدگاه جدید

Restricted HTML

  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.
CAPTCHA
اگر شما یک بازدید کننده انسانی هستید و یک ربات نیستید به چالش و آزمون زیر پاسخ دهید.