قبل از این که کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان نتایج اولیه دور دوم انتخابات ریاست جمهوری این کشور را با پیروزی اشرف غنی احمد زی اعلام کند، عبدالله عبدالله تنها رقیب احمد زی معتقد بود در انتخابات تقلب شده و حتی هواداران وی تظاهراتی را در کابل برگزار کردند. بعد از اعلام نتایج اولیه، عبدالله این نتایج را مردود دانست و تیم وی تلاش ویژه ای را برای بازشماری آراء مناطق مشکوک آغاز کردند تا به گفته آن ها آراء «پاک از ناپاک» جدا شود. اکنون آمریکائی ها با وساطت سعی می کنند عبدالله را به پذیرش نتایج و مشارکت در تشکیل دولت ائتلافی با اشرف غنی ترغیب کنند در حالی که  «فاضل سانچارکی»، سخنگوی ستاد انتخاباتی عبدالله، تشکیل حکومت ائتلافی را رد کرده است.

آیا تقلب در انتخابات، افغانستان را وارد دوران دیگری از بی ثباتی و منازعه داخلی خواهد کرد؟ با توجه به تاریخ سراسر منازعه افغانستان، منازعات احتمالی چه پیامدهایی خواهد داشت و چشم انداز روزهای آینده افغانستان چگونه ترسیم می شود؟

پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل شبه قاره، در گفتگو با خبرنگار گروه بین الملل بصیرت به این سؤالات پاسخ می دهند:

با اعلام پیروزی اولیه اشرف غنی و نپذیرفتن عبدالله عبدالله پیش بینی می شود چه اتفاقاتی در افغانستان رخ دهد؟

 ملازهی: حقیقت این است که عبدالله عبدالله معتقد است در انتخابات تقلب شده و تا زمانی که رأی های پاک شده، آن گونه که وی اعلام کرده، از صندوق جدا نشوند نتایج انتخابات هر طور که باشد مورد تایید نیست. اما کمیسیون انتخابات اشرف غنی احمدزهی را به عنوان برنده انتخابات اعلام کرد و عبدالله عبدالله رسما اعلام کرد که این نتایج را نمی پذیرد و در مقابل اعلام کمیسیون انتخابات ایستادگی خواهد کرد.

 آنچه که الان قابل پیش بینی است  این که بن بست انتخاباتی نه تنها تمام نشده، بلکه ابعاد آن گسترده و پیچیده تر شده است، بخصوص در تیم انتخاباتی آقای عبدالله دیدگاهی وجود دارد که معتقدند آقای عبدالله یک دولت موازی با دولت اشرف غنی احمدزهی اعلام کند و این اگر اتفاق بیفتد امکان ندارد که در یک کشور دو دولت و دو رئیس جمهور باشد، بنابراین دولتی که به شکل موازی تشکیل شود باید جغرافیا در اختیار داشته باشد که پیش بینی می شود منطقه شمال افغانستان را در نظر بگیرند، یعنی مناطقی که قبلا در دست دولت ربانی بود و عبدالله و احمدشاه مسعود در مقابل تسلط طالبان مقاومت کردند و دولت تشکیل دادند. این به معنای آن است که یک جنگ داخلی مخربی را آغاز و نیروهایشان را مسلح کنند و به خصوص نیروهای جهادی سابق که الان خلع سلاح شده اند را مجددا مسلح کنند و به سمت جنگ داخلی بروند که نتیجه آن جنگ های طایفه ای در افغانستان خواهد بود، که بسیار خطرناک خواهد بود. علیرغم این که سخنگوی عبدالله عبدالله گفته بود که اعلام می کنیم در مقابل تصمیم کمیسیون انتخاباتی چه شیوه ای را به کار خواهد گرفت، اما از مردم افغانستان چندروز مهلت خواست که راه مناسبی را پیدا کند و این نشان می دهد که خود عبدالله عبدالله مایل نیست که به طرف حاد کردن موضوع برود، بلکه به دنبال این است که یک راه حل سیاسی را به دولت کرزای و کمیسیون انتخابات بقبولاند و البته تا چه اندازه موفق باشد یا خیر این موضوع دیگری است.

عبدالله عبدالله پیش شرط هایی را برای کمیسیون انتخابات مطرح کرده تا وضعیت را بپذیرد. این پیش شرط ها چیست و تا چه اندازه می تواند موضوع تقلب را حل کند؟

ملازهی: ایشان گفته که بین یک تا یک و نیم رای یا حدود 2 میلیون رأی تقلبی وجود دارد و اسنادی را هم در این باره در اختیار دارد که  بعضی ها را افشا نکرده است و حقیقت این است که عبدالله عبدالله معتقد که انتخابات را برده و اشرف غنی احمدزهی دارد با تقلب رئیس جمهور می شود و بنابراین در مقابل نتایج انتخابات مقاومت می کند.

دولت کرزای تا چه اندازه در این تقلب ها مقصر است؟

ملازهی: عبدالله عبدالله معتقد است سه تا جریان در موضوع تقلب دست به دست هم دادند: یعنی دولت آقای کرزای، کمیسیون انتخابات ریاست جمهوری و تیم تحول و تدوام آقای اشرف غنی. جدای از این یک واقعیت مهم تری وجود دارد و اینکه انگیزه برای حفظ قدرت در دست قوم پشتون بسیار قوی است. پشتون ها معتقدند که در 300 سال گذشته از زمان احمد بابا که از فرماندهان ارتش نادرشاه افشار بود و در قندهار به خدمت نادرشاه درآمد و بعد از قتل نادرشاه در سال 1747 استقلال افغانستان را اعلام کرد، تاکنون فقط در دو مقطع کوتاه تاجیک ها توانستند به قدرت برسند: یکی در زمان حبیب الله کلکلانی که 9 ماه بیشتر طول نکشید و با قیام نادرشاه روبرو شد و مقطع بعدی در زمان دولت ربانی بود که دو سال در جنگ و کشت و کشتار گذاشت و نتوانست به همراه احمد شاه مسعود حکومت تاجیک ها را تثبیت کند.

 بنابراین انگیزه قوم پشتون برای حفظ قدرت قوی است و آقای کرزای هم به این موضوع وفادار است و وی به عنوان یک پشتون تمایل داشت که قدرت در بین پشتون ها باقی بماند.

 از این رو حداقل از نگاه پشتون ها شرایط برای واگذاری قدرت عبدالله مهیا نیست، چون عبدالله عبدالله را به هر حال تاجیک می دانند به رغم اینکه پدرش پشتون بوده ولی به هر حال تمام فرهنگ و زبان و رشد وی در مناطق تاجیک بوده و مادر وی که تاجیک است بیشتر مدنظر بوده و بعد هم که عبدالله در کنار احمدشاه مسعود قرار داشته و با طالبان و پشتون ها جنگیده است، بنابراین اگر این واقعیت ها در نظر بگیریم به نظر می رسد آن گونه که انتظار وجود داشت، انتقال قدرت از طریق ساز و کار دموکراتیک و انتخابات در افغانستان به این سادگی امکان پذیر نیستند. همین مسئله خطرات را جدی تر می کند، چرا که ممکن است تاجیک ها به این نتیجه برسند که پشتون ها تحت هیچ شرایطی نخواهند گذاشت که قدرت به تاجیک ها برسد. از این زاویه مم��ن است آن خط فکری که معتقدند افغانستان باید تجزیه قومی شود و مناطق شمالی کشور خود را تشکیل دهند، تقویت شود، هر چند که عبدالله عبدالله را نمی شود در ردیف این تفکر قرار داد و در صحبت هایی که کرده به حفظ وحدت ملی در افغانستان متعهد شده و اعلام کرد که ما نمی خواهیم افغانستان دچار جنگ داخلی و تجزیه شود. ولی با تمام این اوصاف این مسئله وجود دارد که تاجیک ها ممکن است که فرصتی از طریق دموکراسی برای آن ها وجود ندارد و پشتون ها زیر بار آن نمی روند و قدرت را به آن ها واگذار نخواهند کرد. از این زاویه به نظر می آید ممکن است خطراتی به وجود آید و خط فکری که معتقد است افغانستان را تجزیه کنیم، تقویت بشود.

چرا آمریکا با اعلام نتایج ابتدایی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان مخالف کرد، آیا آمریکایی ها در تقلب دست داشتند یا خیر؟

ملازهی: نه؛ مسئله آمریکایی ها از مسئله انتخابات متفاوت است. حقیقت این است که در آن 3 -4 ساعت آخر، قبل از اینکه نتایج در کمیسیون انتخابات اعلام شود، سفیر آمریکا در کمیسیون خیلی تلاش کرد که کمیته انتخابات را راضی کند که نتایج را اعلام نکنند تا7000 هزار صندوقی که توافق شده بود بین تیم عبدالله و تیم اشرف غنی احمدزهی بازشماری شود و رأی های سالم را از غیر سالم جدا کنند.

 به نظر من مسئله آمریکائی ها، خیلی مسئله انتخابات افغانستان نیست، بلکه مسئله آنها صلح با طالبان است و این که زمینه فراهم شود برای خروج امن آن ها از افغانستان که قرار از سال 2014 تا 2016 آخرین نیروهایشان را خارج کنند، البته طبق توافقی که اگر اشرف غنی قدرت را به دست بگیرد، احتمالا بعد از آن امضا خواهد شد، حداقل پنج تا از پایگاه های نظامی را به دست خواهند آورد و بخشی از نیروهای امریکایی طبق این در افغانستان باقی خواند ماند، ولی اکثر نیروهای خود را خارج می کنند و لازمه خروج امن امریکایی ها توافق قبلی با طالبان خواهد بود و اشرف غنی با توجه به اینکه پشتون است این ظرفیت را دارد که با طالبان وارد مذاکره شود، ضمن این که پاکستان هم در این موضوع حضور دارد.

امریکایی ها تلاش کردند که به نوعی یک مصالحه بین آقای عبدالله عبدالله و اشرف غنی احمدزهی ایجاد کنند به این خاطر بود که فکر می کنند اگر یک دولت ائتلافی بین این دو تشکیل شود شاید شرایط برای خروج آمریکا بهتر شود.

چشم انداز افغانستان با توجه به اتفاقات اخیرچگونه ترسیم می شود؟

ملازهی: این موضوع بستگی دارد که تیم عبدالله چه سیاستی را در پیش بگیرد. واقعیت این است که دو گزینه بیشتر پیش روی عبدالله و تیم وی وجود ندارد: اول این که در چارچوب قانون حرکت بکنند و اعتراض های خود را پیگیری کنند و نسبت به تقلب هایی صورت گرفته افشاگری کنند و افکار عمومی را روشن بکنند، ولی دست به سلاح و خشونت نزنند. در این صورت می توانند قوای خودشان را برای آینده حفظ کنند و در انتخابات بعدی می توانند توفیق بدست آورند و این که موضوع شراکت عبدالله در قدرت مطرح شده هم به نظر امکان پذیر باشد.

 ولی اگر به طرف جنگ داخلی پیش بروند و دولت موازی تشکیل دهند به نظرم افغانستان وارد دوره جدیدی از جنگ خواهد شد و جنگ به شدت و سرعت قومی خواهد شد و پشتون ها همه یکپارچه علیه عبدالله عبدالله قرار خواهند گرفت، در حالی که عبدالله موقعیت قبلی که کل قومیت های غیر پشتون می توانستند پشت سر وی قرار بگیرند را از دست خواهد داد و این در حالی است که عبدالرشید دوستم در کنار اشرف غنی به عنوان معاون وی قرار گرفته و بخشی از هزاره ها و شیعه ها هم در کنار عبدالله عبدالله و بخشی دیگر در کنار اشرف غنی قرار گرفته اند.

 بنابراین به نظر من موقعیت ایجاب نمی کند که دست به خشونت بزنند یا اعلام کنند دولت موازی تشکیل می دهند. این موضوع خطرات جدی دارد و تجزیه افغانستان را کلید می زند و اگر افغانستان تجزیه شود، تضمینی وجود ندارد که سایر کشورهای منطقه را شامل نشود، به خصوص پاکستان که در این رابطه آسیب پذیر است. ولی در هر حال من فکر می کنم که سازمان ملل باید راه حل سیاسی پیدا کند که کار به اعلام دو دولت کشیده نشود.

منبع : بصیرت