چهارشنبه 16 اردیبهشت 1394 | 10:40
بایدها و نبایدهای نگارش متن توافقنامه در گفتگوی دکتر باقری
بایدها و نبایدهای نگارش متن توافقنامه در گفتگوی دکتر باقری

به گزارش "پایگاه اطلاع رسانی سازمان بسیج پیشکسوتان جهاد و شهادت" به نقل از پایگاه بصیرت؛ دور جدید مذاکرات هسته ای ایران و اعضای 5+1 چهارشنبه هفته قبل در سطح معوانان وزرای خارجه در وین برگزار شد و در هفته جاری هم وزیر خارجه ایران با وزیر خارجه آمریکا در نیویورک گفتگوهای هسته ای را ادامه دادند. این دور از مذاکرات بر نگارش متن توافقنامه نهایی ژنو متمرکز شده، اما به گفته ظریف هنوز متن پرانتزهایی دارد.

در شرایط نگارش متن نهایی، چه بایدها و نبایدهایی جهت حفظ منافع ملی وجود دارد که مسئولان هسته ای کشورمان ضروری است آن ها را در نظر گیرند. دکتر سیامک باقری، کارشناس مسائل هسته ای در گفتگوی مفصل با خبرنگار گروه بین الملل بصیرت این موضوع را تشریح کردند:

 

بصیرت: با توجه به آغاز گفتگوهای هسته ای و نگارش متن توافقنامه هسته ای، تیم هسته ای کشورمان چه ملاحظات ضروری را باید در مذاکرات پیش رو در نظر داشته باشد؟

دکتر باقری: قبل از پاسخ به سوال شما، ابتدا باید این سوال را مطرح کنم، آیا روش ها و فعالیت های دیپلماسی تیم هسته ‌ایی که از طرف جمهوری اسلامی ��یران ماموریت مذاکره در حوزه هسته ‌ای کشور را بر عهده گرفته است، قابل اعتماد می باشد؟

با توجه به سخنان رهبر معظم انقلاب نسبت به موضوع هسته ‌ای که فرمودند: اگر چه من در موضوع هسته ‌ای در جزئیات دخالت نمی‌کنم، اما بی‌ مسئولیت هم نسبت به موضوع نیستم و به موضوع حساسیت دارم و جایی که مسیر به سوی انحراف برود و از خطوط قرمز عبور کند تذکرات لازم را خواهم داد.

بنابراین لازم است بگویم که اولا به تیم هسته ‌ای اعتماد داریم و این یک اصل است و بر اساس همین اعتماد است که آنها با توانمندی ‌های خودشان می‌توانند هر نوع تصمیمی که درست است را بگیرند. از سوی دیگر ما اعتقاد داریم تیم هسته ‌ای در چارچوب منافع ملی دلسوزانه عمل می‌کند و در این خصوص مقام معظم رهبری تعبیرهای لازم را به کار گرفتند. بنابراین دلسوز بودن تیم هسته ای و این که می خواهند در چارچوب منافع ملی عمل کنند هم یک اصل مهم است.

در عین حال به لحاظ تجربی و مباحث نظری، معتقدیم که نظام بین الملل، به عنوان یک نظام غیرقابل اعتماد است که بر اساس بنیاد قدرت های بزرگ استوار است؛ قوانین آن عموما در دستان قدرت های بزرگ می باشد و ساختار و بافت نظام بین الملل، عموما در چارچوب منافع قدرت های سلطه‌ گر تنظیم شده است، بنابراین چنین نظامی به نفع حقوق ملت ها همواره عمل نکرده و نخواهد کرد.

از سوی دیگر در نظام بین ‌الملل، حرف اصلی را قدرت های بزرگ می زنند و اراده‌ های خودشان را تحمیل می کنند، بنابراین نمی‌توان به قدرت های بزرگ اعتماد کرد.  اساسا بر اساس نظریه ‌های رئالیستی، اصل اعتماد در نظام بین‌المللی که آنارشیسم در آن حاکم است، معقول نیست. بنابراین اصل بی‌ اعتمادی از یک سو و از سوی دیگر اصل اتکا به خود از اصول اساسی در روابط بین‌الملل می باشد، که باید این چند اصل را بدانیم.

 با توجه به این اصولی که عرض کردیم، در پاسخ سوال شما اینکه چه بایسته‌ هایی تیم هسته ‌ای ما در این مسیر جدید خودش تا تیرماه مدنظر قرار بدهد و آنها را با خودش زمزمه کند و از چه مواردی بایستی پرهیز کند را عرض می‌کنم:

نکاتی که تیم هسته ‌ای کشورمان بایستی در مذاکرات پیش‌ رو در نظر بگیرد:

1‌- در زمان جزئیات با توجه به این که ما با کلمات و واژگان روبرو هستیم، تیم هسته‌ ای باید دقت لازم را در تدوین این موضوع و واژه‌ گزینی مطلوب را در نظر داشته باشد که از تفسیرهای دوگانه یا چندگانه جلوگیری شود. یعنی اولین موضوع، شفافیت و صراحت در واژه گزینه‌ ها و عبارت گزینه‌ ها در متن جزئیات است که بایستی تیم هسته ‌ای این را مدنظر قرار دهد.

‌2‌- می بایست در بحث تدوین جزئیات و راه‌حل ها، الزامات حقوقی هر بند محکم و غیرقابل نقد از طرف مقابل باشد. در واقع از حیث حقوقی، تیم هسته ‌ای ما باید بسیار دقیق و محکم عمل کند که طرف مقابل به بهانه واهی نتواند آن ها را دور بزند و نقض کند.

3‌- بایستی تضمین‌ های محکم از طرف مقابل گرفته شود. تضمین ‌های محکم و مشخص و با صراحت که طرف مقابل نتواند از زیر هر یک از تعهدات خودش شانه خالی کند.

4‌- بایستی هر نوع بازگشت ‌پذیری برای فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران حفظ شود. این مسئله را به صورت شفاف و با صراحت بایستی در متن توافقنامه گنجانده شود که ایران حق بازگشت‌ پذیری را دارد تا طرف مقابل نتواند از این موضوع سوء استفاده کند و باز مسائل دیگر را دستاویز قرار دهد و موضوع تحریم و شورای امنیت را مطرح کند.

5‌- تیم هسته ‌ای لازم است، تداوم برنامه‌ غنی سازی صنعتی و پیشرفت آن را تضمین کند، یعنی باید توافق صراحت داشته باشد که برنامه غنی ‌سازی صنعتی ما پس از بازه زمانی مشخص شده، پس از 10 سال، تداوم خواهد داشت؛ هیچ نوع ابهامی در این موضوع نباید باشد.

6‌- در توافق نهایی بایستی جلوی هرگونه سوء استفاده از محدودیت هایی که جمهوری اسلامی ایران پذیرفته است، گرفته شود، یعنی این گونه نباشد که اگر ایران محدودیت ‌هایی را به صورت داوطلبانه و به جهت اعتمادسازی پذیرفته، این محدودیت ‌ها ابدی و درازمدت شود و در بازه زمانی خودش پایان نیابد و یا این که بهانه هایی را در آن قرار ندهند که این محدودیت ها را تمدید کنند. در اینجا هم عبارت گزینی ‌ها و مباحث حقوقی باید بسیار دقیق صورت بگیرد.

در این زمینه باید توافقنامه صراحت داشته باشد که پس از محدودیت‌ ها، ایران ظرفیت ‌های غنی ‌سازی خودش را بر اساس نیاز عملی که خود تشخیص می دهد، افزایش بدهد؛ سانتریفوژهای خود را از هر نوع و نسلی که هست، افزایش دهد، انبوه‌سازی و زیاد کند؛ بتواند مراکز غنی‌سازی را به اندازه نیازهای عملی اش تاسیس بکند و همچنین تحقیقات و توسعه هسته ای را بایستی به میزان نیازهای خودش که تشخیص می دهد، تداوم بدهد.

7‌- ضرورت دارد که هر نوع جابجایی قدرتی که در آمریکا صورت می‌گیرد، هیچ نوع خللی در این توافقنامه ایجاد نشود. یعنی اگر اوباما دوره ‌اش تمام شد و دمکرات ها اساسا سرکار نیامدند و جمهوریخواهان قدرت را به دست گرفتند، این‌ گونه نباشد که توافقنامه را لغو کنند و ما را در یک وضعیت پّر هزینه‌ای قرار دهند. باید ضمانت توافق به قدری محکم و شفاف بشود که هر نوع جابجایی قدرت در آمریکا منجر به عهدشکنی آمریکائی ها نشود.

8- نکته مهم دیگر این که در قطعنامه جدید که بعد از توافقنامه ذیل فصل هفتم قرار است درباره همین توافقنامه صادر شود، بایستی به گونه ‌ای عمل بشود که برای ایران محدودیتی ایجاد نشود. یعنی اگر باقیمانده‌ از فشارها و تحریم ‌ها نباید در همان فصل هفت تعریف شود. تیم هسته ‌ای ما می گویند این مسائل قرار است در یک پیوستی ذکر شود. در اینجا نباید آن پیوست شامل بند 7 شورای امنیت و مشمولین سازمان ملل باشد.

9‌- باید نقدهای دلسوزانه، واقعی و علمی منتقدان جمع‌ آوری، طبقه‌ بندی، غربالگری و مورد استفاده و بهره‌ برداری مسئولان ایرانی قرار گیرد، این از نکات مهمی است که مورد تائید مقام معظم رهبری است.

10‌- بایستی تیم هسته ‌ای، شفاف و روشن مشخص کند تحقیقات و توسعه‌ ما در زمینه سانتریفوژهای نسل 4، 6 و 8 و سایر موارد، با همه الزاماتش صورت خواهد گرفت و این گونه نباشد که ایران تحقیق و توسعه در مورد سانتریفوژهای نسل 8 را داشته باشد، اما چون تست‌ های مکانیکی فرآیند خاص خودش را دارد، ما را دچار یک سری محدودیت هایی کنند. یعنی پس از توافق، غربی ها بگویند که تحقیق و توسعه فقط شامل همان یک سانتریفوژها می شود، چه این که آن ها در جریان توافقنامه سعدآباد این کار را کردند، یعنی تعلیق داوطلبانه ما را به سمت تعلیق نامحدود سوق می دادند و تعلیق در یک بخش‌ را به همه بخش ها سرایت می‌دادند. در تحقیق و توسعه نیز باید این نکته‌ حساس مد نظر قرار بگیرد.

11‌- بایستی اجرای همزمانی تعهدات طرف غربی، با صراحت و شفافیت در تدوین توافقنامه و در جزئیات آن مشخص شود.

 

بصیرت: بعد از این بایسته ها و الزامات، چه تهدیداتی وجود دارد که مسئولان مذاکره کننده ایران نباید آن ها را تأیید کنند:

دکتر باقری: در این باره موار زیر قابل ذکر است:

1‌- نباید لغو تحریم ‌های آمریکا منوط به بازرسی ‌های آژانس شود. اگر موضوع بازرسی‌ ها دارد صورت می‌گیرد بایستی حتما مسئله « همزمانی» در نظر گرفته شود و از سوی دیگر این بازرسی ‌ها مشخص و شفاف در مورد همان تعهدی که هست و نه سایر موارد دیگر باشد و نه این که این موضوع مطرح شود که بایستی آژانس صلح ‌آمیز بودن برنامه هسته‌ ای ایران را اعلام کند. در این صورت ما در یک بازی چندین ساله دیگری قرار می گیریم.

2‌- تیم هسته‌ای نبایستی خودش را به همین زمانی که تا تیرماه در نظر گرفته شده است، محدود کند. اگر مذاکره کنندگان موفق نشدند همه جوانب را به خوبی ببینند و اگر زمان بیشتری می‌تواند ما را به حقوق عادلانه، منطقی و معقول هسته‌ای برساند این فاصله زمانی را بایستی افزایش داد.

3‌- نباید تحریم‌ های آمریکا تدریجی و مرحله‌ ای باشد، بایستی حتما با تمام قوت، همان‌طور که رهبر معظم انقلاب خواستند تحریم‌ ها باید به صورت یک جا برداشته شود.

اگر آمریکائی ها زمان نیاز دارند تا سازوکارهای داخلی خود را برای برداشتن تحریم ها آماده کنند، نباید توافقی صورت بگیرد تا آن ها خود را آماده برداشتن تحریم ها به صورت یکجا بکنند.

4‌- طرف ایرانی نباید بازرسی‌ های غیرمتعارف را بپذیرد، یعنی تعهدات اضافی و فراتر از پروتکل الحاقی را حتما باید مراقب بود که پذیرفته نشود. همچنین نباید در این زمینه، نظارت ها به حوزه و حریم امنیتی و دفاعی ما کشانده شود. باید مراقب عبارت های غیرمستقیم و غیرملموس بود که طرف مقابل به بهانه آن ها نتواند ادعای نظارت بر حوزه های امنیتی ما را داشته باشد.

5‌- نباید موضوع PMD که چند سال، ایران با آژانس درگیر است و با یک موضوع انحرافی بود که آمریکایی‌ ها بهانه سازی کردند، باعث تحمیل بازرسی‌ های غیرمتعارف بشود. یعنی توافقنامه باید به گونه‌ ای نباشد که بهانه های مثل مطالعات ادعایی و یا آخرین مورد بحث انفجارات در مریوان را مطرح کردند و ما را درگیر کردند، مطرح شود.

6- نباید تحقیق و توسعه در ابعاد گوناگون متوقف شود، اگرچه بنا بر تدابیر رهبری یک سری محدودیت ‌ها بلامانع ا��ت، اما نبایستی تحقیق و توسعه در ابعاد گوناگون متوقف شود. یعنی «کلمه توقف» نباید لحاظ گردد.

9‌- نباید تیم هسته ‌ای ما در توافقنامه عجله کند، همه مباحث را بایستی مد نظر قرار دهد و این که در چارچوب سناریوی فشار زمانی غربی‌ ها قرار نگیرد و تعجیل در توافقنامه نکند. در آنجایی که شرعا، قانونا، عرفا و شخصا به عنوان یک مسئول که سرنوشت یک ملت را در آینده تعیین می کنند به این نتیجه رسیدند که یک توافق عادلانه، منطقی و معقول صورت گرفته، در این زمان است که توافقنامه را به پایان برساند.

 

بصیرت: تیم هسته ای ایران در مذاکرات پیش رو با چه چالش هایی مواجه است؟

دکترباقری: چالش‌ های پیش ‌روی تیم هسته ‌ای پس از بیانیه لوزان متعدد است که با توجه به این که تیم هسته ایی، نیاز به کمک و مباحث سازنده دارد، از این زاویه، در این بحث چالش هایی مطرح می شود:

1‌- اولین مورد خوی تکبر، غرور و زیاده ‌خواهی آمریکایی ‌هاست، آمریکایی ها در تجربه نشان دادند که همواره سعی دارند منافع خودشان را به اشکال مختلف به کرسی بنشانند، اگر چه زمانی یک حرفی را می‌زنند، بر آن حرف و سخن خود باقی نمی‌مانند و به تناسب شرایط آن را تغییر می‌دهند.

2‌- در کنار زیاده‌ خواهی ‌های آمریکا، خدعه گری و حیله‌ گری آمریکایی ‌ها و غرب نیز وجود دارد که از ماهیت استعماری آن ها بر می آید، از آنجایی که سابقه این دولت ها همواره استعماری است، استعمار را به تناسب مقتضیات و شرایط زمان بازتولید می‌کنند و لذا یکی از چالش های پیش رو، این که غربی ها تلاش می کنند خواسته ‌های خودشان را به گونه های مختلف و با ظاهری متفاوت به کرسی بنشانند.

3‌- سست بودن و پایبند نبودن آمریکایی ‌ها و غربی‌ ها به عهد خودشان،  به عبارت دیگر عمل نکردن آمریکایی ‌ها و غربی ها به تعهد خود و شکستن عهدشان بدون دلیل در هر لحظه امکان پذیر می باشد و این چالش دیگری است. یعنی ممکن است در ماه اردیبهشت در مورد تحریم‌ ها یک بحثی را بکنند، اما هر چقدر به تیر ماه نزدیک شویم، آمریکائی ها از حرف های خودشان برگردند و مسئله دیگری را در این بحث مطرح کنند، این چالش است و امکان تعهد نکردن آن ها زیاد است.

5‌- تیم هسته ‌ای ما از ناحیه عملیات روانی رسانه‌ های غربی و از سوی مقامات آمریکایی همواره در فشار زمانی قرار خواهند گرفت و غربی ها سعی می کنند تیم هسته ای را در یک فشار زمانی قرار دهند که تصمیم ‌گیری برای آنها استراتژیک نباشد، به عبارتی در چارچوب فشار زمانی، محاسبات آن ها محاسبات دقیقی نشود.

6‌- آنچه پیش‌ روی تیم هسته ‌ای ما برای تدوین است، جزئیات موضوع است؛ جزئیات موضوع از آنجایی که نیاز به دقت دارد، به عبارت دیگر جزئیات بسیار حساس و پیچیده است و عبارت ها، کلمات و واژگانی بسیار دقیقی بایستی به کار گرفته شود، چرا که ممکن است طرف مقابل از این زاویه بخواهد خواسته‌ های خودش را به صورت سیّال معرفی کند، بنابراین این موضوع یکی از چالش های پیش ‌روی تیم هسته ‌ای ما می‌باشد.

7‌- چالش بعدی، چالش حقوقی است، از آنجایی که مباحث حقوقی دارای ابعاد وسیعی است و تسلط غربی ‌ها هم بر موضوع حوزه حقوقی روابط بین‌الملل، قابل اعتنا است، بنابراین از چالش ‌های پیش‌ روی تیم هسته ای این است که غربی ها با استفاده از مفاهیم حقوقی خاص، بخواهند مسیرهای خاصی را در بحث هسته ‌ای ما دنبال کنند.

 

بصیرت: مقامات سیاست خارجی کشور در مواجه با این وضعیت چه امکاناتی را برای موفقیت دارند؟

دکتر باقری: بدون تردید امکانات و مقدورات ما هم بالا است و این چیزی است که تیم هسته‌ای ما باید مورد توجه قرار دهد. ما در یک موقعیت ضعیف چه از بعد داخلی، بین‌المللی و منطقه‌ای قرار نداریم، جمهوری اسلامی ایران در یک وضعیت بالایی قرار دارد. اثرگذاری و اقتدار ایران برخلاف قدرت خودش بسیار بالا است، پس این یک نکته قوی است که بایستی در نظر داشته باشیم، از سوی دیگر آمریکا اگر چه قدرتش بالا است، اما اقتدارش در حال افول است.

جامعه ما به یُمن حضور رهبر انقلاب، در قبال مسئله هسته‌ ای، جامعه وحدت و منسجمی است. مسئله هسته ‌ای برای ملت ایران، یک مسئله ملی است و این مسئله پشتیبان تیم هسته ‌ای است که منافع ملی ما را تمام و کمال حفظ و حاصل می کند.

از طرف دیگر تیم هسته ‌ای هم دارای قدرت بیان بالایی است و این ظرفیت مهمی در مذاکرات محسوب می شود./

با تشکر از جناب دکتر باقری که وقت خود را در اختیار پایگاه بصیرت قرار دادند.

مصاحبه از: وحید قاسمی

دیدگاه ها

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.

افزودن دیدگاه جدید

Restricted HTML

  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.
CAPTCHA
اگر شما یک بازدید کننده انسانی هستید و یک ربات نیستید به چالش و آزمون زیر پاسخ دهید.