بسیج پیشکسوتان

قطب الدین راوندی

راوند- که در آن زمان روستایی در نزدیکی کاشان بود زادگاه عالمان بسیاری شناخته می شد. او گلی از بوستان مکتب محمدی بود که از آن دیار برخاست و قطب الدین لقب یافت او فرزند «هبة الله بن حسین بن هبة الله بن حسن راوندی» بود. پدر و جد قطب الدین، از عالمان و برجستگان آن دیار بوده اند.

تحصیل
فرزانه برومند راوند، علاوه بر پدر، از محضر بزرگان دیگری استفاده کرده است. قطب الدین خوشه چین خرمن عالمانی است که ثمره اندیشه شان قرنهای متمادی مشام انسانها را معطر ساخته است. افکار بزرگ شخصیتهایی چون شیخ صدوق، سید مرتضی، سید رضی و شیخ طوسی، در اندیشه و تفکر او جای پیدا کرده اند.بنابر آنچه در ریاض العلماء آمده است، قطب الدین روایاتی از بزرگانحدیثدر شهرهای اصفهان، خراسان و همدان شنیده و نقل کرده است و از این روزنه می توان به مسافرتهای علمی او به شهرهای مختلف پی برد. چنانکه قرار داشتن قبر شریف او در شهر قم، دلیلی بر استفاده او از محضر استادان آن دیار است. برخی از استادان او عبارت اند از:

ابو جعفر محمد بن علی بن محسن حلبی، ابوالحسن محمد بن علی بن عبدالصمد تمیمی نیشابوری، سید ابوالبرکات محمد بن اسماعیل مشهدی و صفی الدین مرتضی بن داعی بن قاسم که اکثر بزرگان و اندیشه وران آن عصر در زمره استادان وی میباشند. قطب راوندی خود به قرآن عشق می ورزید و در راه نشر معارف آن پرتلاش بود اما تأثیر نفس قدسی استادش طبرسی بزرگ، در اندیشه و آثار گران سنگ او نقش بسزایی داشت و از این رو، آثار و تألیفات قطب راوندی، رنگ خدایی و بوی وحی به خود گرفت.

شاگردان
راوندی دانشمند بزرگ و وارسته قرن ششم از چهره های درخشانی است که فرزانگان بسیاری از محضر نورانی اش به فیض رسیده و دانش اندوخته و خود نیز شمع فروزان محافل علمی گردیده اند. از میان انبوه جویندگان علم که از خرمن فضل راوندی خوشه چینی کرده اند نام فرزندان وی درخششی ویژه دارد. او نه تنها در مسجد و منزل و مکتب بلکه در سفر و حضر، به نورافشانی پرداخته و شاگردان بسیاری را به جامعه اسلامی آن روز ارائه داده است. شاگردان قطب الدین چهره های برجسته ای هستند که از وی به نقل روایت پرداخته اند. محمد بن علی معروف به "ابن شهر آشوب" از ستارگان درخشان تشیع و برجسته ترین شاگردان قطب بود. «ابن شهر آشوب» در کتاب خویش «معالم العلماء» با یادی از قطب الدین به عنوان استاد خویش نام وی را ثبت کرده است.

دانش و آثار

مردان خدا الگوهای روشنی هستند که به رغم مشکلات و کمبودهای عصر خویش، همه تلاش و همتشان خدمت به اسلام عزیز و احیای مجد و عظمت آن بوده است. آنان با عشق به قرآن مجید و اهل بیت علیهم السّلام به نشر و پخش آثار ایشان پرداخته، همواره از سرچشمه زلال ابدیت سیراب می شوند. قطب الدین راوندی در زمره مردان بزرگی است که با دانش فراوان خود پس از بهره مندی از علوم مختلف و تبحر در آنها، حلقه زرینی در سلسله حافظان و راویان معارف اسلامی گردید و در بیشتر رشته های علوم اسلامی تبحر و تخصص خود را به نمایش گذارد که می توان به آثار زیر اشاره نمود:

1. «ام القرآن».

2. «تفسیر القرآن» در دو جلد.

3. «خلاصه التفاسیر» در ده جلد.

4. «شرح آیات المشكله فی التنزیه».

5. «اللباب فی فضل آیه الكرسی».

6. «الناسخ و المنسوخ من القرآن».

7. «الخرایج و الجرایح». این كتاب كه معروفترین آثار قطب به شمار می‌آید در بیان مسائل كلامی و عقاید بوده و در برگیرنده هفت كتاب پیرامون مسأله معجزه و شیوه زندگی رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ است.

8. «ام المعجزات». نام كتابی است كه راوندی پس از چندی به عنوان «تتمه الخرایج» به نگارش درآورد.

9. «الاختلافات». این كتاب در برگیرنده اختلافهای كلامی بین شیخ مفید و سید مرتضی (علم الهدی) بوده و 95 مسأله اختلافی در آن بررسی شده است.

10. «تهافت الفلاسفه». این كتاب كه نشان دهنده دانش فلسفی قطب است در موضوع حكمت و فلسفه نگارش شده و به تناقض گویی فلاسفه پرداخته است.

11. «جواهر الكلام فی شرح مقدمه الكلام». شرحی بر كتاب «مقدمه الكلام» شیخ طوسی در علم كلام است.

12. «آیات الاحكام». این كتاب آیاتی از قرآن كریم را كه مربوط به مسائل فقهی واحكام دینی است مورد بحث و بررسی قرار داده است.

13. «احكام الاحكام».

14. «الانجاز». شرحی است بر كتاب «الایجاز فی الفرائض» شیخ طوسی.

15. «حل المعقود فی الجمل و العقود».

16. «الشافیه فی الغسله الثانیه».

17. «الخمس».

18. «من حضره الاداء و علیه القضاء».

19. «رساله الفقهاء».

20. «مشكلات النهایه».

21. «المنتهی فی شرح النهایه». این كتاب به شرح نهایه شیخ طوسی پرداخته و در ده جلد به چاپ رسیده است.

22. «الرائع فی الشرایع».

23. «النیات فی جمیع العبادات».

24. «نهیه النهایه».

25. «فقه القرآن». این كتاب گرانسنگ با تلاش و كوششی ستودنی به دست توانمند قطب راوندی نوشته شده است.

او در كتاب فوق تمام آیات قرآنی را كه به احكام فقهی مربوط بوده است به ترتیب ابواب فقه دسته‌بندی كرده و در دو جلد به یادگار نهاده است.

26. «تحفه العلیل». در موضوع دعا و آداب آن و احادیث مربوط به امراض و بلاها.

27. «رساله فی صحه احادیث اصحابنا». موضوع آن بیان صحت احادیثی است كه علمای شیعه نقل كرده‌اند.

28. «شرح الكلمات المائه». شامل شرح صد كلمه از سخنان حضرت علی ـ علیه السّلام ـ.
29. «ضیاء الشهاب». شرحی بر كتاب شهاب الاخبار قاضی سلامه مصری.

30. «لباب الاخبار».

31. «لب اللباب». اخبار و احادیثی در موضوع اخلاق.

32. «مزار». كتابی بزرگ در موضوع زیارتنامه‌ها.

33. «المجالس فی الحدیث».

34. «دعوات» معروف به سلوه الحزین. موضوع این كتاب ارزشمند مربوط به آداب دعاها و تأثیر آنها است كه در چهار باب تدوین گشته است.

35. «جنی الجنتین». در تاریخ اولاد امام هادی ـ علیه السّلام ـ و امام عسكری ـ علیه السّلام ـ.

36. «قصص الانبیاء». در این كتاب تاریخ و شرح زندگی پیامبران از زبان روایات بیان شده است.

37. «المستقصی». نام كتابی از راوندی در علم اصول فقه است. این كتاب شرحی بر «الذریعه» سید مرتضی در علم اصول می‌باشد.

38. «التغریب فی التعریب».

39. «الاغراب فی الاعراب».

40. «شرح العوامل المأئه». شامل صد عامل در علم نحو.

41. «غریب النهایه». در شرح لغتهای مشكل فقهی كتاب نهایه شیخ طوسی.

42. «نفثه المصدور». این كتاب دیوان اشعار قطب راوندی است.

وفات
چهاردهم شوال 573 ق. آسمان شهر قم رنگی دیگر به خود گرفته بود و عالمان و اندیشمندان و دوستداران اهل بیت علیهم السّلام در خانه قطب راوندی، بر بالین یکی از بزرگمردان گرد آمده بودند، نزدیکیهای اذان ظهر بود که نسیم عطرآگین بهشت مشام راوندی را نوازش داد و شبنم اشک از دیدگان زنان و کودکان سرازیر گشت و جهان اسلام در عزای یکی از فرهیختگان مکتب اهل بیت علیهم السّلامبه سوگ نشست. پس از مراسم تشییع پیکر پاک آن فرزانه در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه علیهما السّلام به خاک سپرده شد و روح «سعید» محدثان به ملکوت اعلی پر کشید. از آن پس جسم مطهرش با کتابها و نوشته هایش جاودانه شد و روزی که پس از هشت قرن تعمیرگران صحن مطهر حضرت معصومه علیهما السّلام با پیکر سالم و سیمای نورانیش رو به رو شدند چیزی جز این منزلت را برای او تصور نکردند که باید جسم مطهرش چون روح شاهد و ناظرش بر حوزه فقاهت اهل بیت علیهم السّلام تا قیام قیامت سالم بماند.حضرت آیة الله مرعشی نجفی رحمة الله به پاس خدمات او، سنگ قبری بلند و به یاد ماندنی را بر فرازش به یادگار نهاد تا زائران حرم فاطمه معصومه علیهما السّلام در ابتدای ورود و خروج از صحن مبارکش چشمانشان به قبر این فرزانه بزرگ روشن شود

 انتهای متن/ع1

منبع:/emamieh