به گزارش پایگاه اطلاع رسانی" بسیج پیشکسوتان جهاد و شهادت"

بسم الله الرحمن الرحيم
(ارکان و بنیان های استقرار و تعالی وحدت اسلامی)

قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ قران حکیم سوره شوری –آ یه ۲۳
پيامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: أهل بيتي أمان لأمتي من الاختلاف محمد بن محمد حاكم نيشابوري، المستدرك علي الصحيحين
يا اهل بيت رسول الله حبكم فرض من الله في القرآن انزله امام شافعي، كتاب الام

مقدمه :
الحمدلله رب العالمين والصلوه والسلام علي اَطیَب المرسلین نبينا و حبيب الهنا محمد و علي آله الطيبين و اصحابه المنتجبین.
وحدت امت اسلامي از مهم ترين اصول و برنامه هاي دين مقدس اسلام است، وحدت از جمله مفاهيمي است كه در نگاه اول به نظر مي رسد نمي توان به راحتي براي آن تعريفي دقيق، كامل و مورد قبول همه مذاهب اسلامي ارائه کرد. وبا ین حال دلسوزان امت و اندیشمندان اسلامي تلاش کرده اند با وجود گسترده بودن عرصه هاي حيات مسلمانان از نظر سياسي، اجتماعي، فرهنگي و جغرافیایی و ...) و نیز سوابق تاريخي مبتنی بر قرآن كريم، سنت نبوي و اهل بيت پيامبر، قبله واحد و همچنین فرايض مشترك مثل نماز، روزه، حج و زكات به تبيين وحدت بر اساس آنها پرداخته و مسلمانان را به وحدت، همفكري و سازش فرا خوانند. 

برخي از اين انديشمندان، به گواه تاريخ ، با مشاهدة بي عدالتي هاي اجتماعي برای مقابله با هجوم ظلم و تجاوز استعمارگران در قرن نوزدهم و بيستم ،سعي در استحكام وحدت مسلمانان نموده اند. سيدجمال الدين اسدآبادي مشهور به افغاني، سيدقطب و ابوالعلي مودودي پيشگام بوده اند قيام هاي ضد استعماري متعددي از شرق تا غرب عالم اسلام بپا شد و مسلمانان، شهداي زيادي از هندوستان تا مغرب(مراكش) برجاي گذاشتند كه در ميان آنان نام مردان بزرگي در تاريخ ثبت شده است، لكن اقوام مهاجر اروپایی به سبب فناوري و قواي برتر و نیز حيله گري در ايجاد تفرقه بين مسلمانان دويست سال بر سرزمين هاي اسلامي بي واسطه يا با واسطه مزدوران، حكم راندند. 

در اين میان علماي بيدار مسلمان بيكار ننشستند و به ترويج فرهنگ نجات بخش اسلامی و مقاومت قرآنی ادامه دادند و [در این راه] خون ها دادند و شلاق ها خوردند و حبس ها كشيدند تا هسته هاي متراكم دين داري را سازمان دهند. هم زمان علماي اسلامي در هر منطقه نسبت نزديكي به يكديگر تلاش نمو اند عدالت اجتماعي و همزيستي مسالمت آميز بين مسلمانان را تحقق بخشند. همان گونه كه رسول اعظم اسلام و اهل بيت پاك او و پيروان راستين شان از ديرباز درپي انسجام امت اسلامي و تقريب مذاهب بوده و در اين مسير تلاش ها نموده اند. پس از نفوذ استعمار و دسيسه هاي تفرقه افكنانه آنان بين مسلمانان و حتي ايجاد فرقه-هاي ساختگي مثل بهائیت علیه شیعه در ایران و وهابیت علیه اهل سنت و ده ها گروه انحرافی مسلحانه یا تخدیری و عرفان منزوی ساز و نیز ترویج فرهنگ منحط غربی سعی در نابودی اسلام نمودند. در مقابل علمای اسلام و فرزندان قرآن حکیم و وارثان فرهنگ جهاد و شهادت با تمسک به قرآن و سنت نبی (ص) و اهل بیت ایشان (ع) در برابر استعمارگران و مزدوران آنان تا ظهور امام خمینی(ره) و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به مبارزه با بیدارگری علیه امت ادامه دادند. 

مقام معظم رهبري انقلاب اسلامي حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی) با درك نياز زمان، سال ۱۳۸۶ه.ش را «سال اتحاد ملّي و انسجام اسلامي» ناميدند تا اين خود زمينه اي براي نگاه دوباره به اين اصل اساسي و تلاش مداوم براي تحقق آن باشد و اتحاد مسلمانان در ایران الگویی برای اتحاد اسلامي در سراسر جهان اسلام قرار گيرد. پوشيده نيست كه دست يافتن به اتحاد و انسجام و تعميق آن نيازمند بسترسازي، ارائه راهكارهاي مناسب و آسيب شناسي عالمانه است. 

جاذبه به جاي دافعه بين اهل توحيد :
حضرت امام خامنه ای عزیز در دیدار با علمای مسلمان در هفته وحدت اسلامی می فرمایند :«بياييد وحدت اسلامى را عملى كنيد و منشورى را كه همة علماى اسلام، همة روشنفكران دنياى اسلام، همة برجستگان سياسىِ با اخلاص دنياى اسلام آن را تأييد و تصديق كنند و براى عملى كردن آن تلاش كنند، تهيه كنيد تا ديگر مسلمانى جرئت نكند متكلم به كلمة توحيد را كه در يك مذهب يا در يك جناح ديگر است تكفير كند؛ تا برادران با هم باشند».تحقق اين امور در قدم نخست نيازمند مطالعه و پژوهش در ابعاد گوناگون وحدت است،زیرا ترديدي نيست كه هر نوع اجتماع، اتحاد، همسويي و همفكري بين افراد يك گروه نياز به حلقة اتصال و مبنا و محور دارد، همچنين پيوند و ارتباط موجب نوعي همسويي و همفكري مي شود و به تناسب آن پيوند داراي شدت و ضعف است،براي مثال، اتحاد و همدلي ناشي از پيوند خانوادگي محكم تر و قوي تر از اتحاد و همدلي است كه بر خاطر ارتباط قومي و قبيله اي پديد مي آيد و اتحاد و همسويي ناشي از پيوند ديني، كه بي شك بالاترين پيوند ممكن است، بالاترين و محكم ترين اتحاد خواهد بود. مسلمانان با داشتن عالي ترين پيوندها و مشتركات نظير دين اسلام، قرآن كريم، پيامبر اكرم(صلی الله علیه وآله وسلم) ، كعبه شريف و ... مي توانند با محور قرار دادن آنها به وحدت و يگانگي بالايي برسند، مانند حج و اقامۀ نماز جماعت در حرمين شريفين گردهم بيايند. سخن امام علي (علیه السلام) نیز دليلي روشن بر اين مطلب است كه فرمود:‌«الناس أعداء ما جهلوا»؛ مردم با آنچه كه نمي دانند دشمني مي كنند. لذا تعريف وحدت بايد جامع تمام عرصه ها و زمينه هايي باشد كه لازم است مسلمانان در آنها همسويي و همفكري داشته باشند. 

شناخت و احترام متقابل :
به نظر می رسد وحدت بايد به گونه اي تعريف شود كه با واقعيت هاي بيروني جامعة اسلامي مطابقت داشته باشد؛ يعني بتواند مذاهب مختلف اسلامي را با وجود اختلافاتي (هرچند جزئي) متحد كند؛. آن گاه كه سخن از وحدت و همگرايي در جامعة توحيدي است، شناخت درست مكتب اسلام و آشنايي با اعتقادات ديگر فرق اسلامي امري ضروري است كه همزيستي فرق اسلامي بدون شناخت يكديگر و احترام متقابل چيزي جز كينه و دشمني درپي ندارد. 

هدف تحقیق:
هدف اصلی در این مقاله تلاشی است که در راستای فاخرسازی ادبیات وحدت اسلامی دنبال می شود. تکلیفی که مولا و مقتدای مسلمانان جهان حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی) بر همة خدمتگزاران سنگر دین و سیاست واجب نموده اند. ایشان می فرمایند:
«شايد برادران به اين نكته توجه داشته باشند، آنچه كه الان متفكران ايرانى در باب مسائل اسلامى بحث كرده‌اند - معارف كلى اسلامى مثل تفكرات مرحوم شهيد مطهرى - به مراتب عميق تر و قوي تر است از آنچه كه متفكران روشنفكر معروف دنيا، از اخوان‌المسلمين، سيّد قطب، رشيد رضا، عبده و ديگران مطرح كرده‌اند. تفكرات مرحوم طباطبايى و مرحوم مطهرى - اين متفكران شيعه - در زمينه‌هاى اجتماعى و مباحث عمومى اسلام عميق تر از همه است. مباحث تخصصى مثل فقه و عرفان و فلسفه و اينها كه جاى خود دارد. نبايد اين‌گونه باشد كه ما در باب مسائل شيعه ناگهان بحثى را ارائه كنيم كه بحث سبك و كم‌مايه و رقيقى باشد؛ بحث خيلى عميقى نباشد. اين كار ممكن است به جاى جذب موجب دفع بشود.» (۲۶/۱/۱۳۶۹).
ازمهم ترين دستاوردهاي وحدت مسلمين، ايجاد امنيت پايدار براي جهان اسلام و مسلمانان است.

وحدت اسلامی ضرورت وجوبی الهی
بحث از وحدت و همدلي بدون ارزيابي و شناخت درست مفهوم «وحدت» محكوم به جزئي نگري است. از اين رو، پيش از بررسي چگونگي وحدت و ديگر مباحث مربوط به آن، نگاهي گذرا به مفهوم وحدت ضروري است.
آنگاه كه در مسائل اجتماعي، از وحدت و يگانگي سخن به ميان مي آيد. قرآن كريم و سنت نبوي براي وحدت مسلمانان جايگاه ويژه اي قائل است. آيات و روايات بي شماري بر همبستگي و انسجام مسلمانان و پرهيز از تفرقه و نزاع تأكيد كرده اند. قرآن حكيم مجيد در سورۀ مباركۀ حجرات مي فرمايد : " اِنَّما الموُمِنُونَ اِخوَه فَاَصلِحوُا بَينَ اخَويكُم وَ اتَّقُوا الله لَعَلَّكُم تُرحَموُن" ؛ مؤمنان برادر يكديگرند، پس دو برادر خود را صلح و آشتي دهيد و تقواي الهي پيشه كنيد، باشد كه مشمول رحمت او شويد.
در اين آية شريفه مسلمانان برادر هم خوانده شده اند. باتوجه به حقوق بي شماري كه پيامد اين اخوتِ اسلامي است، دلالت اين آيه نيز بر وحدت مسلمانان روشن است.
يكي از عواملي كه موجب مي شود خدا آدميان را دوست بدارد همدلي و وحدت گرايي است؛ چنان كه قرآن در اين باره مي فرمايد: «اِنَّ اللهَ يُحِبُّ الَذِينَ يُقَتِلوُنَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَهُم بُنيَانٌ مَرصُوصٌ»؛ خداوند كساني را كه در صفي واحد همچون بنايي آهنين قرار دارند و در راه خدا پيكار مي كنند، دوست دارد.
در مسند احمد از قول امام احمد حنبل آمده است؛ رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود:«ایّها الناس علیکم بالجماعة وایّاکم والفرقة؛ ای مردم! با جماعت باشید و از جدایی و افتراق پرهیزکنید.»
همچنین فرمود: «ایاکم والظن فان الظن أکذب الحدیث و لاتجسسوا و لاتحسسوا، و لا تناجشوا و لا تحاسدوا و لا تدابروا، و لا تباغضوا و کونوا عبادالله اخواناً (احمدبن حنبل، مسند احمد. ج دوم، ص۳۴۲) و لا یحل لمسلم أن یهجراخاه فوق ثلاثة ایام؛( صحیح البخاری، ج ششم، ص۱۳۶) از گمان بد بپرهیزید؛ زیرا دروغ ترین گفتار همان است که از روی گمان گفته می شود.
برای به دست آوردن اخبار مخفی گوش نکشید؛ در امور یکدیگر تجسس و پی جویی نکنید؛ حسد نورزید و از هم فاصله نگیرید و با هم دشمنی نکنید؛ بندگان خدا و چون برادران باشید. و روا نیست مسلمانی بیش از سه روز از برادر مسلمانش دوری کند!»
همچنین آن حضرت فرمود: «المسلم اخوالمسلم لایظلمه و لایسلمه و من کان فی حاجة اخیه کان الله فی حاجته و من خرج عن مسلم کربة فرج الله عنه کربة من کربات یوم القیامة و من ستر مؤمناً ستره الله یوم القیامة؛( احمدبن حنبل، مسند احمد، ج۲، ص۹۱) مسلمان برادر مسلمان است و به او ظلم نمی کند و تنهایش نمی گذارد؛ کسی که سرگرم روا کردن حاجت برادر خود باشد، خداوند کار او را اصلاح می کند؛ کسی که گرفتاری مسلمانی را برطرف کند؛ خداوند گرفتاری روز قیامت را از او برطرف می کند و کسی که بر زشتی مسلمانی پرده پوشی نمود، خداوند زشتی های وی را در روز قیامت مستور می دارد.»
از روایات مذکور به این نتیجه می رسیم که هرکس بین برادران ایمانی و اسلامی تفرقه اندازی کند، از رحمت الهی دور می شود. و محبوب ترین فرد نزد خدا کسی است که با دیگران دوستی کند و دوست یاب باشد. مبغوض ترین فرد نزد خدا نیز کسی است که جدایی و تفرقه بیندازد.
پس از رحلت پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) كوشش امام علي (علیه السلام) در حفظ وحدت جامعة مدينه بي نظير بود؛ چنان كه خود آن حضرت فرمود: «و ليس رجل – فاعلم- احرص علي جماعه امه محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) و ألفتها مني» ؛ بدان هيچ كس نيست كه براي انتظام امت محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) و الفت و دوستي ميان آنان از من حريص تر باشد.
چنان كه از جناب خليفه دوم بارها نقل شده است كه فرمايش كرد "لولا علي لهلك العمر"
آن حضرت در وصيتي به فرزندان گرامي خود فرمود:
«اياكم و التلون في دين الله، فإن جماعه فيما تكرهون من الحق خير من فرقه فيما تحبون من الباطل و إن الله لم يعط أحدا يفرقه خيرا ممن مضي و لا ممن بقي؛ مبادا در دين خدا دو رنگي و اختلاف از خود نشان دهيد؛ چرا كه وحدت در حقي كه آن را خوش نمي انگاريد، بهتر است از تفرقه و باطلي كه آن را دوست مي-داريد؛ زيرا خداوند نه به گذشتگان و نه به آيندگان هيچ چيزي را با تفرقه عطا نكرده است.
مرحوم آيت الله علی مشكيني رئيس مجلس خبرگان در درس اخلاق براي فرماندهان نيروهاي مسلح در ستادكل در تفسير آيات شريفۀ قرآن كريم مذاكرات حضرت موسي کلیم(ع) با برادرش هارون نبی (ع) مي فرمود : هارون به موسي مي گويد من براي اينكه وحدت پيروان تو ای موسي حفظ شود و تا تو از كوه طور برگردی دربرابر گوساله پرستي قوم موقتاً سكوت و مدارا كردم اين نگاه عميق قرآن حكيم به اهميت وحدت است.»
شخصی از امام صادق (ع) از معنای اسلام و ایمان و فرق بین این دو سؤال کرد؛ امام صادق (ع) فرمود:« اسلام همان مظاهری است که همۀ مردم مسلمان بر آن هستند که عبارت است از شهادت به یگانگی خداوند و اینکه شریکی برای او نیست و اینکه حضرت محمد (ص) بنده و فرستاده خداست و اقامه نماز، پرداخت زکات، رفتن به حج و روزه ماه رمضان . امام (ع) فرمود: ایمان، شناخت و باور این امر است.
امام علي (علیه السلام) در بيان بسيار زيبايي بر وحدت مسلمانان بر مبناي دين تاكيد كرده و مي فرمايند:
«انما انتم اخوان علي دين الله ما فرق بينكم الا خبث السرائر و سوء الضمائر فلاتوازرون و لا تناصحون و لا تباذلون و لا توادون ؛ همانا شما برادران ديني يكديگريد. چيزي جز درون پليد و نيت زشت شما را از هم جدا نساخته است؛ نه يكديگر را ياري مي دهيد و نه خيرخواه يكديگريد و نه چيزي به يكديگر مي بخشيد و نه به يكديگر دوستي مي كنيد.»
«اياكم و التلون في دين الله فان الجماعه فيما تكرهون من الحق خير من فرقه فيما تحبون من الباطل ان الله سبحانه لم يعط احدا بفرقه خيرا ممن مضي و ممن بقي ؛ پس مبادا در دين خدا دورويي ورزيد، كه همبستگي و وحدت در راه حق، گرچه كراهت داشته باشيد، از پراكندگي در راه باطل، گرچه مورد علاقه شما باشد؛ بهتر است؛ زيرا خداوند سبحان نه به گذشتگان و نه به آيندگان، چيزي را به تفرقه عطا نكرده است.»
ولی امر مسلمین جهان حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی)می فرماید :
امروز نياز مسلمين به وحدت بيش از هميشه است. به تصور خيلى نزديك به واقعيت انگيزة تلاش هاى دشمنان اين است كه از تحقق آرزوى سيادت و حاكميت اسلام - كه امروز به مراحل عملى نزديك مى‌شود - جلوگيرى كنند. طبيعى است كه اگر اسلام بخواهد حاكميت پيدا كند و مسلمين در دنياى اسلام بخواهند به اسلام تمسك كنند با اين اختلافات امكان پذير نيست. فاجعه‌آميزترين مانع در راه حاكميت و سيادت اسلام اين است كه مسلمين را در درون جوامع اسلامى - چه در يك كشور، چه در كشورهاى متعدد اسلامى؛ فرقى نمى‌كند - به جان هم بيندازند. 

نگاه رهبران و اندیشمندان اسلامی به وحدت مسلمانان جهان
شيخ محمد ابوزهره ، استاد اهل سنت دانشگاه الازهر معتقد است معناي وحدت در سه امر محقق مي شود:
الف) درك همه ما (مسلمانان) بايد به آنجا برسد كه احساس كنيم همه به حكم اسلام برادر يكديگر هستيم.
ب) وحدت فرهنگي، زباني و اجتماعي بين مسلمانان ايجاد شود؛ به طوري كه هر مسلمان همان را خواند كه مسلمان ديگر مي خواند و با هر چه موجب ويراني اسلام است؛ مي ستيزند، و در راه رفع موانع و عزت مسلمانان هرچه در توان دارند؛ انفاق مي كنند تا جامعه اسلامي بر پايه اصول صحيح اسلام قرار گيرد.
مهم ترين انديشة به یادگار مانده در زمينۀ وحدت از مرجع عالی قدر جهان تشیع حضرت آیت الله بروجردی (رحمه الله علیه )، دامن نزدن به مسائل اختلافي بود. ایشان مي فرمودند:
«امروز مسلمانان نياز ندارند كه بدانند كه خليفه بوده و كه نبوده آنچه امروز نياز مسلمانان است اين است كه بدانند از چه مأخذي احكام گرفته مي شود؛ آنان مي-گويند قرآن و سنت، ما مي گوييم قرآن و عترت. »
به نظر نويسندۀ اين مقاله محققاً هرگز عترت از قرآن و سنت فراتر نرفته و چيزي نيز فروگذار نكرده است.
در بعد اجتماعي نيز امام خمینی(رحمه الله علیه ) رهبر كبير انقلاب اسلامي به عنوان يك مرجع شيعه همواره بر برادري ميان شيعه و اهل سنت تأكيد داشتند و مي فرمودند:
ما با مسلمانان اهل تسنن يكي هستيم؛ واحد هستيم كه مسلمان و برادر هستيم؛ اگر كسانی كلامي بگويد كه باعث تفرقه بين ما مسلمان ها بشود بدانيد كه يا جاهل هستند يا از كساني هستند كه مي خواهند بين مسلمانان اختلاف بيندازند؛ قضيه شيعه و سني اصلا در كار نيست؛ ما همه با هم برادريم.
امام خميني (ره) حتي در همان اوايل انقلاب وحدت و همدلي ميان تمامي مسلمانان را ضروري مي شمارد و از همه مي خواهد تا اختلافات را كنار بگذارند و به ريسمان الهي چنگ زنند؛ چنان كه فروتنانه مي گويد:
«من دست همة علماي اسلام را هرجا هستند؛ مي بوسم؛ مقصد بزرگ تر از اينهاست. من دست برادري دراز مي كنم به تمام ملت هاي اسلامي. به تمام مسلمين دنيا در شرق و غرب عالم، هرچه مسلم هستند؛ من از اينجا دست برادري دراز مي كنم و دست آنها را مي فشارم.»
افزون بر موضع گيري هاي هوشيارانه امام و اقدامات خردمندانه ايشان، موضوع وحدت ميان فرق اسلامي به عنوان اصلي اساسي در منشور جمهوري اسلامي ايران، قانون اساسي، نيز مورد توجه قرار گرفته است.
به حكم آية كريمه «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُم أُمَهَ واحِدَهً وَ أَنَا رَبَكُم فَأعبُدُونِ » همۀ مسلمانان يك امت اند و دولت جمهوري اسلامي ايران موظف است سياست كلي خود را بر پاية ائتلاف و اتحاد ملل اسلامي قرار دهد و كوشش پيگير به عمل آورد تا وحدت سياسي، اقتصادي و فرهنگي جهان اسلام را تحقق بخشد.
مقام معظم رهبري انقلاب اسلامي حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی)، نيز كه چهره اي اسلام شناس و از ابتداء مبارزه مدافعي راستين براي وحدت مسلمانان بوده است، در درس هاي خود ما را به سيد قطب، محمد عبده و اقبال لاهوري هدايت مي كرد كه افكار بلندی در وحدت اسلامي داشتند. و پيروزي انقلاب نيز براي تحكيم وحدت در جامعة اسلامي اقداماتي ارزنده و ابتكاراتي سازنده صورت داد كه از آن جمله مي توان به، نام گذاري سال ۱۳۸۶ ه .ش به نام «اتحاد ملي و انسجام اسلامي» اشاره كرد. در اين زمينه معظم له مي فرمايند :
«ملت ما بايد هشيار باشد. تلاش براي سازندگي كشور و عمده تر و مهم تر از آن، تلاش براي اتحاد كلمه و يكپارچگي ملي و اتحاد امت اسلامي ادامه يابد. عاقلانه، هوشيارانه، خردمندانه و مدبرانه بايستي اين اتحاد را حفظ كرد و روز به روز تقويت كرد. من به همين جهت به مسئلة اتحاد كلمه ملت مان اهميت مي دهم و به نظر من امسال سال «اتحاد ملي و انسجام اسلامي» است؛ يعني در درون ملت ما اتحاد كلمۀ همة آحاد ملت و قوميت هاي گوناگون ؛ مذاهب گوناگون ، اصناف گوناگون ملي و در سطح بين المللي انسجام ميان همة مسلمانان و روابط برادرانه ميان آحاد امت اسلامي از مذاهب گوناگون و وحدت كلمۀ آنها.»
رهبر معظم انقلاب اسلامي حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی) در ادامۀ همین مضمون مي فرمايند:
«آيا مقصود اين است كه مسلمانان از مذهب خود دست بردارند و به مذهب ديگري اعتقاد پيدا كنند و عمل نمايند؟ نه. مقصود اين نيست... مي خواهيم به همۀ مسلمانان از شيعه و سني بگوييم و تذكر دهيم كه شما يك نقاط مشترك و يك نقاط اختلاف و افتراق داريد... و آن نقاط اشتراك بيش از نقاط افتراق است... مراد ما از وحدت اسلامى يكى شدن عقايد و مذاهب اسلامى نيست. ميدان برخورد مذاهب ، عقايد اسلامى ، عقايد كلامى و عقايد فقهى - هر فرقه‌اى عقايد خودش را دارد و خواهد داشت - ميدان علمى است؛ ميدان بحث فقهى است؛ ميدان بحث كلامى است و اختلاف عقايد فقهى و كلامى مى‌تواند هيچ تأثيرى در ميدان واقعيت زندگى و در ميدان سياست نداشته باشد. مراد ما از وحدت دنياى اسلام عدم تنازع است: «ولاتنازعوا فتفشلوا». تنازع نباشد؛ اختلاف نباشد.(امام خامنه اي(مدظله العالی)۱۳۷۹)
شهيد مطهري در رد توجيه نادرست اختلاف بنیادین شیعه وسنی مي گويد:
«مخالفين اتحاد اسلامي براي اينكه از وحدت اسلامي مفهومي غيرمنطقي و غيرعملي بسازند آن را به نام وحدت مذهبي توجيه مي كنند تا در قدم اول با شكست مواجه شود؛ بديهي است كه منظور علماي روشن فكر اسلامي از وحدت اسلامي حصر مذاهب به يك مذهب و يا اخذ مشتركات مذاهب و طرد مفترقات آنها نيست كه نه معقول و نه منطقي است و نه مطلوب و عملي؛ منظور اين انديشمندان متشكل شدن مسلمين است در يك صف در برابر دشمنان مشتركشان.»
آيه الله مكارم شيرازي نیز در تعريف وحدت اسلامي مي فرمايند:
«احترام به عقايد يكديگر يعني ما از آنها تقليد نكنيم و آنها از ما تقيه نكنند و همه به عقايد يكديگر به ديدة احترام نگاه كنيم. تلاش ها و كوشش ها در مسير اهداف مشترك هماهنگ شود؛ مثلاً حفظ اسلام، حفظ قرآن، توسعه اسلام در عالم، نجات بيت المقدس از چنگال يهود و ...»
آيه الله ابراهيم جناتي ، استاد فقه مقارن، مي فرمايد:
«وحدت داراي ابعاد گوناگون و مختلفي است و فعلاً منظور ما دو بعد از آنهاست، يكي بعد سياسي ديگري بعد علمي و فرهنگي. مقصود از وحدت در بعد سياسي آن است كه مسلمانان از هر قوم ، نژاد ، ملت و مذهب كه باشند، در صف واحد در برابر استكبار و كفر جهاني هماهنگي خود را به اسم مصالح عاليۀ اسلام حفظ كنند. مقصود از وحدت در بعد علمي و فرهنگي همان تقريب مذاهب اسلامي است.»
مرحوم محمدتقي قمي ، دبير كل دارالتقريب مذاهب اسلامي مصر، مي فرمايد:
«هدف ما اين نيست كه سني شيعه يا شيعه سني شود، بلكه اگر درست به ريشة نام اين دو مذهب توجه كنيم تمام مسلمانان را شيعه مي يابيم، زيرا كه همگي دوستدار خاندان پيغمبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) هستند، و نيز همگي را اهل سنت مي يابيم؛ زيرا كليه مسلمانان هر سنت و دستوري را كه از طرق مطمئن از پيغمبر گرامي (صلی الله علیه وآله وسلم) وارد شده باشد لازم الاجرا مي دانند؛ بنابراين ما همگي سني، شيعه، قرآني و محمدي هستيم.»
شهيد مطهري نيز به كساني كه چنين برداشتي و تصوري از وحدت دارند، خطاب مي كند:
«...مسلمانان ماية وفاق هاي بسياري دارند كه مي تواند مبناي يك اتحاد محكم شود، مسلمانان همه خداي يگانه را مي پرستند و همه به نبوت رسول اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) ايمان و اذعان دارند، كتاب همه قرآن و قبلة همه كعبه است... ».
در این فراز ولی امر مسلمین جهان، حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی)، حضور همة اندیشمندان را در موضوع تقریب مورد توجه و وجوب قرارداده و می-فرمایند :
امروز «تقريب» يك هدف فورى، يك غرض الهى و يك فكر حياتى است و بايد دنبال بشود. اين خلأ زمان است - بيش از همة زمان هاى ديگر - ما بايد آن را پُر كنيم. خوشا به حال انسان هايى كه بتوانند خلأ زمان خودشان را پُر كنند؛ خواستِ لحظه را بفهمند و آن را برآورده نمايند. بعضى كارها اگر در لحظة خاصى انجام بگيرد مفيد است؛ اگر در آن لحظه انجام نگيرد، اى بسا آن فايده را نخواهد داشت....امروز دنياى اسلام نيازمند اين تقريب است. در اين تقريب غرض اين است كه فرقه‌هاى اسلامى در مقام فكر و اعتقاد به يكديگر نزديك بشوند. اى بسا برخى از تصورات فِرق نسبت به يكديگر با مباحثه و مذاكره به استنتاج خوبى منتهى بشود. شايد بعضى از سوءتفاهم ها برطرف و بعضى از تصورات تعديل و بعضى از افكار به طور واقعى به هم نزديك بشود. البته اگر اين بشود، بسيار بهتر از هر شكل ديگر است؛ حداقل اين است كه بر روى مشتركات تأكيد بشود.منظور متشكل شدن مسلمين است در يك صف در برابر دشمنان مشتركشان صفاً كانهم بنيان مرصوص.

عوامل اساسی در یکپارچه‌سازی و وحدت اسلامی:
۱- قرآن کریم
۲- پیامبر اکرم و سنت نبوی
۳- محبت اهل بیت (علیهم السلام)
۴ – قبله (کعبه و مسجد الحرام )
۵- ایمان به خدای یکتا ( نور ایمان هم هدف و هم راه را روشن می سازد)
۶- امت واحده (خداوند در قران ۵۰ بار آورده است)
۷ - مهدویت و موعود‌گرائی (انتظار منجی وحدت بخش آخرالزمان)
۸- مسجد ( لمسجد اسس علی التقوی ...)
۹- نماز جمعه و جماعات
۱۰- مناسک حج ابراهیمی
۱۱- وجوب گفت و گوی نیکو و معاشرت مسلمانان شیعه و سنی
۱۲- شناخت و الفت متقابل شیعه و سنی و علم همگان به وحدت عمل در احکام و فروعات عملی اسلام
۱۳- جهادگری و تبری از دشمنانِ ستیزه‌جوی دین اسلام
۱۴- وجوب آشتي و همگرايي و حرمت منازعه و واگرايي مسلمین
۱۵- افشای كانون هاي صهيونيستي و جاهلان حامي افتراق دینی
۱- قرآن كريم
قرآن كريم آخرين كتاب الهي است كه از ناحية خداوند متعال توسط پيامبر گرامي اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) براي هدايت بشر فرستاده شده است و به اعتقاد همۀ فرقه هاي اسلامي اولين و مهم ترين و معتبرترين منبع براي اخذ احكام، عقايد، اخلاق و ... است. مسلمانان با هر نوع گرايشي احترام ويژه اي به قرآن كريم دارند، لذا قرآن كريم از بهترين مباني و محورهاي وحدت مسلمانان به شمار مي رود. براي تأييد اين موضوع آياتي از قرآن را شاهد مي آوريم. و بحمدالله قرآن بين همۀ مسلمانان كتابي واحد است و هماني است كه جناب خليفۀ سوم عثمان جمع آوري نموده و به تأييد علي (عليه السلام) امام اول شیعه و خليفۀ چهارم مسلمانان (كاتب قرآن) رسيده است. قرآن كريم که از مهم ترين محورهاي وحدت مسلمانان است، می فرماید :
"وَ ما اَنزَلنَا عَلَيكَ الكِتابَ إلِّا لِتُبَيِّنَ لَهُم الَّذيِ اختُلِفُوا فيهِ وَ هُدًي وَ رَحمَهً لِقوُمِ يوُمِنُونَ"؛ما قرآن را بر تو نازل نكرديم مگر براي اينكه آنچه را در آن اختلاف دارند؛ براي آنها روشن كني؛ و اين «قرآن» ماية هدايت و رحمت است براي قومي كه ايمان مي آورند.
حضرت علي (علیه السلام) با استناد به آيه اي از قرآن كريم به محوريت قرآن و سنت، براي رفع نزاع و اختلاف اشاره كرده، مي فرمايند:
«وقد قال الله سبحانه فان تنازعتم في شي فردوه الي الله و الرسول» فرده الي الله ان نحكم بكتابه، ورده الي الرسول ان ناخذ بسنته ؛ خداي بزرگ فرمود: اگر در چيزي خصومت كرديد، آن را به خدا و رسول باز گردانيد. بازگردانيدن آن به خدا اين است كه كتاب او را به داوري بپذيريم و باز گرداندن آن به پيامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) اين است كه سنت او را انتخاب كنيم.»
۲- پيامبر اكرم و سنت نبوی
از ديگر مشتركات مسلمانان كه مي تواند محور و مبناي وحدت و همبستگي آنان قرار گيرد، پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) و سنت شريف آن حضرت است. مسلمانان با تمام فرقه ها و طوايف، حضرت محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) را آخرين رسول و فرستادة الهي مي دانند و معتقدند كه ايشان در رساندن پيام الهي معصوم از خطا و اشتباه بوده و سنت مبارك او، در صورتي كه از راه مطمئن ثابت شود، براي همه حجت است. لذا سنت شريف آن حضرت (قول، فعل و تقرير) پس از قرآن كريم دومين منبع اخذ احكام براي مسلمانان است. برخي از مفسران يكي از مصاديق «حبل الله» را پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) دانسته اند؛ از جمله علامه طباطبايي در تفسير آية "وَ كَيفَ تَكفُرُونَ وَ اَنتُم تُتلَي عَلَيكُم آياتُ الله وَ فيِكُم رَسوُلُهُ وَ مَن يَعتَصِم بِاللهِ فَقَد هُدِيَ اِلَي صِراطِ مُستَقيم " مي-فرمايند:
حبل الله همان قرآن كريم و رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) است.
حضرت علي (علیه السلام) نيز در خطبه اي با برشمردن برخي از ويژگي ها و شرافت هاي رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) بر محوريت آن حضرت و اين كه خداوند به بركت وجود مبارك او كينه ها را از ميان برد و ميان دل ها مهرباني ايجاد كرد مي فرمايد:
«مستقره خير مستقر، ومنبته اشرف منبت، في معادن الكرامه، و مماهد السلامه، قد صرفت نحوه افئده الابرار، و ثنيت اليه ازمه الابصار، دفن الله به الضغائن، و اطفا به الثوائر، الف به اخوانا ؛ قرارگاه پيامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) بهترين قرارگاه و محل پرورش و خاندان او شريف ترين پايگاه است. در معدن بزرگواري و گاهواره سلامت رشد كرد. دل هاي نيكوكاران شيفته او گشته. توجه ديده ها به سوي اوست. خدا به بركت وجود او كينه ها را دفن كرد و آتش دشمني ها را خاموش كرد. با او ميان دل ها الفت و مهرباني ايجاد كرد...»
مقام معظم رهبري، حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی)، در این مورد می فرمایند :
آنچه که براى ما مسلمانها مهم است، این است که معرفت خود را نسبت به اسلام و پیغمبر گرامى اسلام زیاد کنیم. امروز در دنیاى اسلام یکى از دردهاى بزرگ درد تفرقه و جدایى است. محور وحدت عالم اسلام مى‏تواند وجود مقدّس پیغمبر – نقطة اعتقاد همه؛ نقطة تمرکز عواطف همة انسانها – باشد. ما مسلمانها هیچ نقطه‏اى را به این روشنى و به این جامعیت – مثل وجود مقدّس پیغمبر – نداریم که هم مسلمانها به او معتقدند هم علاوه بر اعتقاد یک پیوند عاطفى و معنوى دلها و احساسات مسلمانان را به آن وجود مقدّس متّصل کرده است. این بهترین مرکز وحدت است..... علماى اسلام، روشنفکران مسلمان، نویسندگان، شعرا و هنرمندان در دنیاى اسلام امروز وظیفه دارند تا آن‏جایى که توان آنها اجازه مى‏دهد، شخصیت نبى‏اکرم و ابعاد عظمت این وجود بزرگ را براى مسلمانان و غیرمسلمانان ترسیم کنند. این امر به اتّحاد امت اسلامى و به خیزشى که امروز در نسلهاى جوان امت اسلام به سوى اسلام مشاهده مى‏شود کمک خواهدکرد. (امام خامنه اي مدظله العالی)، در بيانات هفته وحدت ، بهار ۱۳۷۹)
۳- محبت اهل بيت(علیهم السلام)
از ديگر مباني و محورهاي وحدت امت اسلامي محبت و دوستي نسبت به اهل بيت (علیه السلام) رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) است. تمام فرقه هاي اسلامي نه تنها نسبت به اهل بيت (علیه السلام) محبت دارند، بلكه حتي در وجوب آن- با توجه به سفارش ها و تاكيدات قرآن كريم و پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) ترديد ندارند. قرآن حكيم در آيه ۲۳ سوره مباركة شوري مي فرمايد : اي پيامبر به مسلمانان بگو من در قبال رسالتم اجري طلب نمي كنم "... قُل لَّا اَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی...."
شيعيان و گروهي از اهل سنت معتقدند كه پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فاطمه زهرا (سلام الله علیها)، امام علي (علیه السلام)، امام حسن و امام حسين (علیه السلام) و ائمه بعد از آنها مصداق اهل بيت (علیه السلام) هستند.
در تفسير آية "اِنَّما يُريِدُ اللهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَيتِ وَ يُطَهِّرَكُم تَطهيِرا "روايات فراواني از ناحيه فريقين وارد شده است كه به معرفي مصداق اهل بيت (علیهم السلام) و اين كه آنها اهل كساء هستند تصريح دارد.
منابع حدیثی اهل تسنن از قرن دوم هجری تاکنون دارای احادیث و گزارش هایی درباره رسول الله، اهل بیت، همسران، منسوبان و اصحاب آن حضرت هستند. چهره تابناک و نورانی اهل بیت رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) که طبق حدیث شریف کساء محور و کانون آن حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) است، در منابع حدیثی اهل تسنن می درخشد. نخست در معرفی حضرت آمده است :
فاطمه دختر رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) سیدة نساءالعالمین آخرین دختر حضرت خدیجه بنت خویلد (سلام الله علیها) و پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) بود (کاتب واقدی، بی تا: ج۸، ص۱۹) ودر شکل گیری اهل بیت پیامبر بعد از ازدواج آن دو شجره اطهر،احادیث اهل سنت از قول ابن اثیر نقل شده است که رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) به فاطمه (سلام الله علیها) فرمود: « یا فاطمة! فوالله لقد أنْکحتک أکثرهم عِلماً و أفضلهم حلماً و أوّلهم سلماً»(ابن اثیر جزری، ۱۴۱۵ق: ج۷، ص۲۱۶): یا فاطمه! بخدا قسم ترا به ازدواج فردی درآوردم که از همه عالم‏تر و صبورتر است و اول فردی است که اسلام آورد. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) برای ایشان دعا فرمود: «اللهم بارک فیهما و بارک علیهما و بارک لهما فی نسلهما» (همان، ص۲۱۷؛ عسقلانی، ۱۴۱۵ق: ج۸، ص۲۶۵) بار خدایا در میانشان برکت ده و بر آنها برکت نازل فرما و در نسل ایشان برکت بده ونسل رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فقط از طریق فاطمه (سلام الله علیها) است (عسقلانی، ۱۴۱۵ق: ج۸، ص۲۶۳).
انس بن مالک می ‏گوید: رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) مدت شش ماه برای رفتن به نماز صبح از کنار خانه فاطمه عبور می ‏کرد و می ‏فرمود: «الصلاة یا أهل بیت محمد، انّما یرید الله لیُذهـب عنکـم الرجـس أهل البـیت و یطهـّرکم تطهیرا» (الاحـزاب، ۳۳) به درسـتی که خداوند می ‏خواهد تا پلیدی را از شما اهل بیت بزداید و شما را پاک پاکیزه نماید. (حاکم نیشابوری، ابن عبدالبر، ۱۴۱۵ق: ج۴، ص۴۴۹).
در دیگر کتاب اهل سنت از قول جمیع بن عمیر تیمی آمده است که روزی نزد عایشه رفتم و از او پرسیدم: پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) چه کسی را بیش از همه دوست می دارد، گفت فاطمه. سؤال شد ازمردان چه کسی را؟ گفت: همسرش علی (ع) را (ابن اثیر جزری، ۱۴۱۵ق: ج۷،ص۲۱۹). زید بن أرقم نیز می ‏گوید: رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) به فاطمه و خانواده او فرمود: هر که با شما دشمنی و جنگ داشته باشد، با او دشمنم و می جنگم و هر که با شما در صلح و آرامش باشد با او در صلح و آرامش هستم (عسقلانی، ۱۴۱۵ق: ج۸، ص۲۶۶).
عایشه گفت: هرگز کسی را با فضیلت‏تر از فاطمه جز پدرش ندیدم . از عایشه نقل شده که گفت: فاطمه آمد، قدم برمی ‏داشت مانند قدم برداشتن رسول خدا. پیامبر فرمود: «مرحبا بإبنتی» سپس سمت راست آن حضرت نشست، (کاتب واقدی، بی تا: ج۸، ص۲۷؛ عسقلانی، ۱۴۱۵ق: ج۸، ص۲۶۵) .
فخر رازي در تفسير كبير و شيخ اسماعيل بروسي در تفسير روح البيان در اظهار نظري مشابه در تکریم اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) مي گويند:
به نظر من آل محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) كساني هستند كه قرابت و نزديكي با پيامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) داشته باشند و هر كسي كه قرابت او با پيامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) شديدتر و كامل تر باشد، ايشان آل پيامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) هستند و ترديدي نيست كه بين فاطمه (سلام الله علیها)، علي، حسن و حسين (علیهم السلام) با پيامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) ارتباط و پيوند محكمي وجود دارد و اين مسئله با نقل متواتر ثابت است.
پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: كسي كه بر محبت و دوستي آل محمد بميرد، شهيد مرده است، آگاه باشيد كسي كه بر حب و دوستي آل محمد بميرد، آمرزيده مرده است، بدانيد كسي كه بر حب آل محمد بميرد، توبه كار از دنيا رفته است، به هوش باشيد كسي كه بر دوستي آل محمد بميرد، مومن و با ايمان كامل از دنيا رفته است.
و آگاه باشيد كسي كه با بغض و دشمني آل محمد بميرد، روز قيامت در پيشاني اش نوشته شده: از رحمت خداوند محروم است. بدانيد كسي كه با بغض و كينه آل محمد بميرد، كافر از دنيا رفته است، آگاه باشيد كسي كه با بغض و دشمني آل محمد بميرد، هرگز بوي بهشت را استشمام نخواهد كرد.
«عن الي سعيد الخدري رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلي الله عليه و سلم: و الذي نفسي بيده لا يبغضنا اهل البيت احد إلا أدخله الله النار؛ ابي سعيد خدري گفت: رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: قسم به كسي كه جانم به دست اوست، هيچ كس، بغض و كينه ما اهل بيت (علیه السلام) را در دل ندارد، مگر اين كه خداوند او را در قيامت داخل آتش جهنم خواهد كرد.»
دکتر نصر فرید واصل مفتی اهل سنت مصر مي گويد: هر مسلمانی که به خدا ایمان دارد و شهادتین می‌گوید و ضروریات دین را پذیرفته و آگاه به ارکان اسلام و نماز و شرایط آن باشد، امامت او برای دیگران و امامت دیگران برای او در صورت دارا بودن آن شروط صحیح است هر چند از نظر فقهی با یکدیگر اختلاف داشته باشند. پیروان اهل بیت از این قبیل هستند و ما در اصول شریعت با یکدیگر اختلافی نداریم. از این رو ما در تهران و قم پشت سر آنان نماز خوانده ایم.
فخر رازي، مفسر بزرگ اهل سنت نیز در مورد وجوب محبت اهل بيت (علیه السلام) بعد از نقل حديث شريف «انما نزلت هذه الآيه قيل يا رسول الله من قرابتك هولاء الذين وجبت علينا مودتهم فقال علي و فاطمه و ابناهما« مي گويد: ثابت مي شود كه اين چهار نفر اقارب پيامبر اكرم (علیه السلام) هستند و زماني كه اين مطلب ثابت شود، واجب است كه نسبت به آنها محبت و احترام ويژه داشته باشيم.
سپس براي اثبات اين مطلب سه دليل مي آورد:
اول: بنا به فرموده خداوند كه فرمود: «إلاِّ المَوَدَّهَ فِي القُربَي»
دوم: ترديدي نيست كه پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فاطمه (سلام الله علیها) را دوست مي داشت و در مورد او فرمود: فاطمه بضعه مني يوذيني ما يوذينها»و نيز با نقل تواتر از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) ثابت شده است كه ايشان، علي، حسن و حسين (علیه السلام) را نيز دوست مي داشت و زماني كه چنين امري ثابت شود، بر همة امت اسلامي واجب است همانند رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) آنها را دوست داشته باشند، زيرا خداوند مي فرمايد :‌«وَ التَّبَعُوهُ لَعَلَّكُم تَهتَدوُنَ وَ لِقولِهِ تَعالي فَليَحذَرِ الِّذينَ يُخالِفُونَ عَن اَمرِهِ»
سوم: دعا كردن براي اهل بيت رسول خدا (علیهم السلام) منصب عظيمي است و به همين علت اين دعا را در انتهاي تشهد نماز قرار داده است، ودعا اين است:‌»اللهم صل علي محمد و علي آل محمد و ارحم محمدا و آل محمد». و اين تعظيم براي هيچ كس ديگر غير از اهل بيت (علیه السلام) ثابت نشده است و همة اين مطالب دلالت مي كند كه محبت و دوستي به آل محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) واجب است.
شيخ عيسي عبدالله بن محمد الحميري، مدير كل اوقاف و شئون اسلامي دبي و خطيب جمعه، درباره محبت اهل بيت (علیهم السلام) و اين كه آنها پس از كتاب خدا و سنت بهترين محور اتحاد مسلمانان هستند. مي گويد:
به نظر من بعد از كتاب و سنت، حب اهل البيت (علیهم السلام) بهترين پيوند دهندة قلب هاي مسلمانان است. ما وقتي كه به منابع خود رجوع مي كنيم مي بينيم كه قريب به اتفاق فقها و محدثين ما از شاگردان اهل بيت (علیهم السلام) يا علماي شيعه بوده اند و در مكتب آنان درس آموخته اند.... ما اهل بيت (علیهم السلام) را دوست داريم.
حسن بن علي السقاف شافعي در تصحيح شرح العقيده الطحاويه بعد از نقل حديث ثقلين مي گويد:
مراد از اخذ به اهل بيت (علیهم السلام) و تمسك به آنها محبت نسبت به آنها و حفظ احترام و ادب و هدايت يافتن به وسيله آنها و عمل نمودن به روايات آنها و اعتماد بر رأي، گفتار و اجتهاد آنهاست و نيز مقدم داشتن آنها در اين موارد بر غير آنهاست.
در حديث ديگر ابن عباس از پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل مي كند كه فرمود:
«فويلٌ للمکذّبين بفضلهم من امّتي، القاطعين فيهم صِلَتي، لا أنَالُهم اللّه‏ُ شفاعتي ، واي به حال كساني از امتم كه فضل و برتري آنها را تكذيب كنند و اتصال بين من و آنها را قطع نمايند، خداوند شفاعتم را نصيب آنها قرار ندهد.».
آنچه از اعتقادات ضروري و خاص مذهب شيعه است، ولايت به معناي رهبري و سرپرستي است.
امام شافعي در سروده اي دوستي خاندان رسول خدا را امري واجب مي داند و مي گويد:
يا اهل بيت رسول الله حبكم فرض من الله في القرآن انزله
«اي خاندان رسول خدا، دوستي شما را خداوند در قرآني كه نازل كرده واجب شمرده است. »
او در جاي ديگري نيز مي گويد:
إن كان رفضا حب آل محمد فليشهد الثقلان أني رافضي
«اگربه راستي دوستي آل محمد رفض است، پس جن و انس همه گواهي دهند كه من رافضي ام. »
دربارة نقش اهل بيت پيامبر در وحدت امت اسلامي، حاكم نيشابوري در روايتي صحيح به نقل از ابن عباس نقل مي كند كه پيامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود:
«النجوم أمان لأهل الارض من الغرق و أهل بيتي أمان لأمتي من الاختلاف. فإذا خالفتهم قبيله من العرب اختلفوا فصاروا حزب إبليس»؛ ستارگان باعث مصونيت زمينيان از غرق شدند و خاندان من باعث در امان ماندن امتم از تفرقه و پراكندگي اند. هرگاه گروهي از عرب با اهل بيت من مخالفت كنند، به تفرقه و چند دستگي مبتلا مي شوند و از حزب شيطان محسوب خواهند شد.
به اين سخن امام علي (علیه السلام) اشاره مي كنيم كه پس از جنگ نهروان با اشاره به جايگاه خود فرمود:‌«واقعيت جز اين نيست كه من قطب آسيابم و بايد من در جاي خود بمانم و چرخ هاي كشور بر محور من بچرخد. اگر من لحظه اي جايگاهم را رها كنم، مدار اين آسياب سرگردان مي شود و سنگ زيرين آن به لرزش درمي آيد. ».
مقام معظم رهبري حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی)در این رابطه در نقل قولی از آيت اللَّه بروجردى می فرمایند:
در صدر فعاليتهاى مرحوم آيت اللَّه بروجردى (رضوان‌اللَّه‌تعالى‌عليه)براى تقريب - آن‌طور كه من شنيدم و تا حدودى اطلاع دارم - توجه به «حديث ثقلين» بود كه بين مذاهب مختلف اسلامى مورد اتفاق است و متواتراً آن را نقل كرده‌اند. به همان شكلى كه شيعه آن را نقل كرده، كتب برادران اهل سنت هم پُر است؛ اگرچه به شكل ديگرى هم نقل كرده‌اند. به‌هرحال، مسئلة اهل‌بيت و نظير آن را كه مورد قبول همة مسلمين است و همة مسلمين به آنان ارادت دارند و آنان را دوست مى‌دارند و هر كدام به نحوى به آنان عقيدة دينى دارند، محور قرار بدهند. در خود اسلام مى‌شود مواردى را از متون اسلامى پيدا كرد كه پايه‌هاى تقريب باشد.
۴- قبله (کعبه و مسجدالحرام)
از جمله عناصر وحدت آفرين كه بايد مورد توجه تمامي مسلمانان قرار گيرد وحدت قبله است. آن گاه كه وقت نماز فرا مي رسد همه به سوي قبله اي واحد مي-ايستند و در برابر معبود يگانه صورت بر خاك مي سايند و نماز مي گزارند؛ هم چنان كه تمامي مسلمانان ذبايح خود را به همان سوي ذبح مي كنند و مردگان خود را نيز به طرف همان قبله به خاك مي سپارند.
۵- ایمان به خدای یکتا ( نور ایمان هم هدف و هم راه را روشن می سازد)
ايمان عاملي مؤثر در ايجاد وحدت و همگرايي در جامعه اسلامي است؛ زيرا ايمان آدمي را حق پذير مي كند و حق پذيري به وحدت و همگرايي مي انجامد. تا درخت ايمان در باغچة دل آدمي ريشه نكند، ميوه اي شيرين به نام وحدت و همگرايي حاصل نمي شود؛ زيرا ايمان بذر دوستي را در دل ها مي نشاند و دلها را به يكديگر نزديك و مهربان مي سازد و جامعة ايماني را حول محوري واحد گرد مي آورد. اين بدان سبب است كه نور ايمان هم هدف را مشخص مي سازد و هم راه را روشن مي كند.
قرآن پراكندگي را ويژگي دورة پيش از پذيرش ايمان مي داند و اعلام مي كند كه وقتي ايمان در دلها راه يابد، قبيله گرايي رنگ مي بازد و اختلاف جايش را به يكدلي مي سپارد: «وَاذكُرُوا نِعمَتَ اللهِ عَلَيكُم إِذ كُنتُم أَعداءً فَأَلَّفَ بَينَ قُلُوبِكُم فَأَصبَحتُم بِنِعمَتِهِ إِخواناً»؛ نعمت خدا را بر خود ياد آوريد، آن گاه كه با يكديگر دشمن بوديد، پس خدا ميان دلهايتان الفت انداخت تا به لطف او با يكديگر برادر شديد.
مقام معظم رهبری، حضرت امام خامنه ای عزیز، در اشاره ای به نقش ایمان به خداوند می گویند :
قرآن مى‌فرمايد: «واعتصموا بحبل اللَّه جميعاً ولاتفرّقوا». اعتصام به حبل‌اللَّه براى هر مسلمان يك وظيفه است؛ اما قرآن اكتفا نمى‌كند به اين كه ما را به اعتصام به حبل‌اللَّه امر كند، بلكه به ما مى‌گويد كه اعتصام به حبل‌اللَّه را در هيئت اجتماع انجام بدهيد؛ «جميعاً»؛ همه با هم اعتصام كنيد. و اين اجتماع و اين اتحاد يك واجب ديگر است. بنابراين، علاوه بر اين كه مسلمان بايد معتصم به حبل‌اللَّه باشد، بايد اين اعتصام را به همراه ديگرِ مسلمانها و همدست با آنها انجام دهد. ما بايد اين اعتصام را درست بشناسيم و آن را انجام دهيم. آية شريفة قرآن مى‌فرمايد: «فمن يكفر بالطاغوت و يؤمن باللَّه فقداستمسك بالعروة الوثقى». اين، اعتصام به حبل‌اللَّه را براى ما معنا مى‌كند. تمسك به حبل‌اللَّه چگونه است؟ با ايمان باللَّه.
اين نقش ايمان است كه از افراد پراكنده جامعه اي واحد و استوار مي سازد، هر چند آن افراد به لحاظ مكان از هم دورتر و از نظر نژاد و زبان بيگانه باشند. جامعة مستحكم و شكل گرفته از سلمان ايراني، بلال حبشي، غلام يمني، صهيب رومي، اباذر غفاري، اويس قرني و ديگران در صدر اسلام به خوبي نقش ايمان را در اين باره نشان مي دهد. درست به همين دليل است كه قرآن در اشاره به نقش مؤثر ايمان در حفظ وحدت مي گويد:‌«تأثير ايمان را با هيچ چيز ديگر مقايسه نكنيد:‌«وَأَلَّفَ بَينَ قُلوُبِهِم لَو أَنفَقتَ مَا فِي الاَرضِ جَميِعًا مَا أَلَّفتَ بَينَ قُلوُبِهِم» ؛ ميان دلهايشان الفت انداخت كه اگر آنچه در روي زمين است، همه را خرج مي كردي، نمي-توانستي ميان دلهايشان الفت برقرار سازي.
۶- امت واحده (خداوند در قران ۵۰ بار آورده است)
يكي از ديگر مؤلفه هايي كه در تحكيم وحدت تأثير بسزايي دارد واژه «امت» است. در اين واژه كه معيار وحدت به شمار مي آيد، تمام تفاوت ها و تمايزها از ميان مي رود و نشانه هاي ناسازگار با وحدت مانند رنگ، نژاد، زبان، قبيله و حتي جنس وجود ندارد. از اين روست كه وحدت در انديشة اسلامي نمودهايي مانند وحدت در جهان بيني، فرهنگ، آداب و سنن اجتماعي، پرستش و نيايش دارد اين واژه كه حدود پنجاه بار در قرآن آمده است، از مادة «أم، يؤم» و در لغت به معناي قصد است و در اصطلاح به معناي يك واحد بزرگ انساني است كه عامل پيوند آن دين و فرهنگ مشترك است. زماني اين واژه بر گروهي از انسان ها اطلاق مي شود كه هم داراي مقصد و هدفي واحد باشند (زيرا در واژة «امت» مفهوم حركت به سوي يك هدف نهفته است ) و هم از رهبري واحد برخوردار باشند (زيرا زماني حركت به سوي هدف واحد سامان مي يابد كه با هدايت رهبر واحد صورت پذيرد). بنابراين، منظور از امت در آيه ياد شده جامعة كلان اسلامي است كه از هدايت رهبر واحدي برخوردار است و در حركتي همسو به سوي هدفي واحد حركت مي كند. و این همان ضرورت و الزامی است که هیچگاه نمیتوان ارزش آن را فراموش کرد به گونه ای که مقام معظم رهبري، حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی)، در این راستا این امت گرايی را تحسین و توصیه کرده و می فرمایند:
ما در ميان خودمان و در جوامع ديگر، به خصوص بعد از پيروزى انقلاب اسلامى، مكرر اين را ديده‌ايم كه برادران شيعه و سنى كنار هم مى‌نشينند و در مسائل عملى و سياسى و مسائل مربوط به سرنوشت اسلام طورى با هم تبادل نظر مى‌كنند كه اصلاً به يادشان نيست كه اين مذهبش چيست و آن مذهبش چيست. ما همواره اين احساس را در خودمان مشاهده كرده‌ايم و در بسيارى از معاشراتمان از اصحاب مذاهب مختلف اين را ديده‌ايم.
معظم له همچنين بر این نکته تأکید می فرمایند که : دعوت ما از همة مسلمانان عالم اين است كه اين حقايق را مورد تأمل قرار بدهند. ما در عالم وحدت امت اسلامى هيچ اصرارى نداريم كه يك فرقه عقايد يك فرقة ديگر را حتماً قبول كنند؛ نه، وحدت به این معنا نيست. وحدت به این معنى است كه با عقايد مختلف، شعب مختلف، مشتركات را بگيرند، موارد محل اختلاف را وسيلة برادركشى و جنگ و دشمنى قرار ندهند؛ مسئلة وحدت اين است....... البته يك الگوى كامل اين اميرالمؤمنين است؛ اين آن انسان والايى است كه شيعه براى او اين ارج و مقام را قائل است. اين را خوب است همة امت اسلامى توجه كنند.
۷- مهدویت و موعود‌گرائی (انتظار منجی وحدت بخش آخرالزمان)
یکی از عوامل وحدت زا ،اعتقادات مشترک مبتنی بر ظهور مهدی (ع) است. این باور به قدری مسلم است که در تمام مذاهب اسلامی جزء عقاید تردید ناپذیر شمرده می شود. برخی ازمشترکات شیعه واهل سنت در این مورد حکایت دارد از :
۱. واجب بودن اعتقاد به حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
درروایات شیعه وسنی برواجب بودن اعتقاد به حضرت مهدی (علیه السلام) تاکید شده و منکر این اعتقاد کافر شمرده می شود درحدیثی از صحیح مسلم و به نقل از جابربن عبدالله از پیامبر نقل می کند: «من انکر خروج المهدی فقد کفر بما انزل الله»[ الحاوی ، فتاوی،ج۲،ص۸۳.] «کسی که منکر خروج مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است به آن چه خداوند نازل کرده کافر شده است».
علمای اهل تسنن نیزبراین امر تاکید می کنند.به عنوان نمونه احمد بن محمد بن صدیق می گوید:
«الایمان بخروجه واجب واعتقاد ظهوره تصدیقا لخبر الرسول محتم»[ ابزار الوهم المکنون،ص۴۳۳] ایمان به خروج مهدی واجب است واعتقاد به او جهت تصدیق خبر پیامبر حتمی و ثابت است.
همچنین شیخ ناصرالدین البانی که یکی از علمای معاصر اهل تسنن می گوید: «همانا عقیده به خروج مهدی در برداشتی از صحیح بخاری عقیده ثابت ومتواتر از پیامبر است که ایمان به آن واجب است....».[ صحیح بخاری،ج۲،ص۷۴۶،حدیث۲۰۱۲]
۲. از اهل بیت بودن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف
اهل تسنن نیز مانند شیعه اعتقاد دارند که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از اهل بیت پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و از فرزندان حضرت فاطمه علیها السلام است «المهدی من عترتی من ولد فاطمه».[ غیبت طوسی،ص۱۸۵وسنن ابی داود،ج۴،ص۱۰۷.]
۳. هم نام بودن با پیامبر صل الله علیه و آله و سلم
مزیقین بر هم نام بودن منجی آخر الزمان با پیامبر اتفاق نظر دارند در سنن ابی داود که یکی از منابع معتبر سنی می باشد می نویسد.عبدالله از پیامبرنقل می کند: «لاتنقضی الدنیا حتی یملک العرب رجل من اهل بیتی یواطی اسمه اسمی»(سنن ابی داود ، ج ۴، ص ۱۰۶، حدیث۴۲۸۲)
دنیا به پایان نمی رسد تا اینکه مردی از اهل بیتم که هم نام من است برعرب حاکم شود.
۴. اشتراک در علایم ظهور
سنی و شیعه نیز بر برخی نشانه های و علایم ظهور ایشان مثل خسف بیداء اتفاق نظر دارند.
به عنوان نمونه در صحیح بخاری جناب عایشه از پیامبر (ص) نقل می کند: «یغزو جیش الکعبه فاذا کانو ببیدا من الارض یخسف بأولهم وآخرهم»[ صحیح بخاری،ج۲،ص۷۲۱] «لشکری به کعبه حمله می کند پس هنگامی که به سرزمین بیدا رسیدند زمین همه آنها را در خود فرو می برد».
در احادیث شیعه نیزجابر از امام محمد باقر علیه السلام نقل می کند: «فینزل امیرجیش السفیانی فی بیدا فینادی من السماء یا بیدا ابیدی القوم فیخسف بهم».[ غیبت نعمانی،ص۲۷۹،حدیث۶۷]
و موارد دیگر
اینها مواردی از اشتراکات میان شیعه واهل تسنن درباره امام مهدی علیه السلام می باشد. موارد تفصیلی را می توان درکتابهای مربوط ملاحظه کرد. نکته قابل ذکر این است که درمنابع روایی، دو گروه در مساله مهدویّت و اصول کلی آن با هم اتفاق نظردارند هرچند که در پاره ای از جزئیات اختلاف نظرهایی وجود دارد.
همچنين در منابع اهل سنت آمده است كه پيامبر اكرم فرمود: (هر كس مهدي را انكار كند به راستي كافر است)
حافظ ابو عبدالله گنجي شافعي در كتاب البيان گفته است:
احاديث پيامبراكرم دربارة حضرت مهدي به دليل راويان بسياري كه دارد، به حد تواتر رسيده است.
( كنجي شافعي، البيان في اخبار صاحب الزمان، ص۶۷) ابن حجر عسقلاني در كتاب فتح باري كه در شرح صحيح بخاري نوشته است، مي‌گويد:
اخبار متواتر رسيده كه مهدي از اين امت است و عيسي از آسمان مي‌آيد و پشت سر مهدي نماز خواهد خواند(عسقلاني، ج۷، ص۲۳)و ابن ابي لحديدنیزمي نویسد:
اتفاق تمام فرقه‌هاي مسلمين است كه دنيا و دين و تكليف تمام نمي‌شود، مگر با مهدي موعود.( محمد صبان ، باب ۲، ص ۱۳۸) در اسعاف الراغبين آمده است:
همانا اخبار متواتري از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله رسيده است كه مهدي قيام مي‌كند و او از اهل بيت پيامبر است و زمين را پر از عدل و داد مي‌كند.
علامه برزنجي در كتاب الاشاعة لاشراط الساعة مي‌نويسد:
رواياتي كه در آن‌ها از ظهور مهدي نام برده شده، زياد و در حد تواتر است. بعضي از آن‌ها صحيح و بعضي حسن و بعضي ضعيف مي‌باشد. اين نكته و اين دسته بيشترين مي‌باشد؛ ولي به دليل كثرت راويان آن‌ها، دسته ضعيف، به وسيله دسته قوي تقويت و موجب قطع مي‌باشد. آنچه قطعي است اين است كه ظهور او مسلم است و از اولاد فاطمه و پر كننده زمين از عدل مي‌باشد.( محمد برزنجي، ص ۸۷.)
شيخ علي ناصف از روحانیون اهل سنت می نویسد :
مشهور ميان علماي گذشته و حال، اين است كه در آخرالزمان، مردي از اهل بيت به نام مهدي قيام مي‌كند و مسلمانان از او پيروي كرده و دين را ياري مي‌كند. دجال ظاهر مي‌شود و عيسي نازل مي‌گردد و با مهدي يا به تنهايي دجال را مي‌كشد. بزرگان صحابه و اكابر محدثان نظير ابوداوود ترمذي، ابن ماجه، طبراني، ابو يعلي، بزاز، امام احمد و حاكم، روايات نیز مهمي را در این باب نقل كرده‌اند .
۸- مسجد ( لمسجد اسس علی التقوی ...)
مسجد در اسلام خانه ی خدا و مسجد پیامبر (ص) و محل نماز و اجتماعات مسلمین است همانگونه که در مسجد الحرام و مسجد النبی (ص) در مدینه ملاحظه می کنیم در حضور در مسجد همۀ مذاهب و فرقه های اسلامی بصورت یکسان شرکت می کنند.
بنابراین مسجد در هر نقطه ای از زمین بنا شود برای همۀ مذاهب اسلامی حکم واحد دارد و محل عبادت، جماعت و معاشرت همه مسلمانان است.
وحدت و همدلي كه يكي از نيازهاي اساسي جامعة اسلامي است بدون داشتن مركزي واحد كه همگان بتوانند در آن شركت كنند ناممكن است. از اين رو، پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) پس از هجرت براي رسيدن به اين عنصر حياتي در جامعة نوپاي مدينه اقدام به بناي مسجد كرد؛ زيرا مسجد محلي مناسب براي تصميم گيري ها، عقد قراردادها، اخذ بيعت، سازمان دهي نيروهاي دفاعي، مذاكرات سياسي و از همه مهم تر وعده گاهي عمومي براي همة مسلمانان است تا از هر قشر و نژادي و در هر سطح و مقامي كه باشند، براي اداي فريضه نماز گرد هم آيند و در ساية ارشاد و راهنمايي هاي پيامبر رحمت(ص) آگاهي هاي لازم را در عرصه هاي سياسي و اجتماعي كسب كنند.
۹- نماز جمعه و جماعت
صفوف به هم فشردة مسلمانان در نمازهاي جمعه و جماعت نماد عيني و جلوه اي عملي از همگرايي در جوامع اسلامي است. در جمعه و جماعت است كه طبقات مختلف جامعه در كنار يكديگر قرار مي گيرند و در اعمالشان از امامي واحد پيروي مي كنند و همه رو به يك قبله و در برابر خداي واحد پيشاني بر خاك مي سايند. از آنجا كه نماز جماعت تأثير زيادي در ايجاد وحدت و تحكيم آن در ميان مسلمانان داشت، پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) در سال هاي نخست بعثت، تا زماني كه قريشيان به اذيت و آزار او نپرداختند، فريضه نماز را به صورت جماعت در مسجد الحرام برگزار مي كرد.
نماز جمعه در مكه پيش از هجرت پيامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) تشريع شد، ولي از آنجا كه شرايط برگزاري آن براي حضرت فراهم نشد، در مكه موفق به برگزاري آن نگرديد؛ اما پس از هجرت به مدينه، پيامبر در اولين جمعه اقامت خود كه امكان برگزاري نماز جمعه فراهم آمد، آن را با شكوهي خاص برگزار كرد زيرا نماز جمعه همایش سياسي و اجتماعي بزرگي است كه هر هفته بايد برگزار شود.
با صف هاي منظم نماز جماعت می توان وحدت و همدلي را به نمايش گذاشت، چنان كه آن حضرت در ضرورت به هم فشردگي صف ها در جماعت فرمود:‌«صفهايتان را منظم كنيد و دوش هاي خود را به هم بچسبانيد تا ميان شما فاصله اي نباشد. » نمازهاي جمعه و جماعت را در بيت الله الحرام و مسجد نبوي(صلی الله علیه وآله وسلم) به ويژه در ايام حج بخاطر بياوريد مثال ها كاملي از نمايش وحدت مسلمانان هستند.
بي گمان تأكيد بر منظم و فشرده بودن صف هاي نماز جماعت تنها به منظور رعايت نظم و انضباط در پيشگاه خدا نيست، بلكه براي نمايش نظم و يكپارچكي مسلمانان به دشمنان نيز هست.
امام صادق (علیه السلام) براي ايجاد وحدت و همدلي در ميان مسلمانان، پيروان خود را به شركت در نماز جماعت اهل سنت تشويق مي كرد و حتي تا آنجا پيش رفت كه فرمود: «من صلي معهم في الصف الاول كان كمن صلي خلف رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) في الصف الاول»؛ هر كس با آنان در صف اول نماز گزارد، مانند آن است كه در صف اول پشت سر رسول خدا نماز گزارده باشد.
۱۰- مناسک حج ابراهیمی
حج نمونه اي روشن از همگامي و همدلي پيروان اسلام است و پيامي وحدت آفرين براي حاجيان و تمامي مسلمانان دارد؛ زيرا حاجيان هر چند به لحاظ زبان، نژاد، كشور، فرهنگ و تمدن، تفاوت هايي فراوان دارند، اما همين كه به ميقات مي رسند، جامه تفاوت و امتياز را كنده، به كنار مي نهند و با پوشيدن جامه اي يك دست و يك رنگ با ديگر حاجيان هم رنگ مي شوند و با سر دادن شعار «لبيك» با آنان هم صدا مي شوند و همه به سوي مقصدي واحد روانه مي گردند و بدين وسيله تمايز و حيثيت فردي خويش را به كنار مي نهند و چونان قطره اي كه به دريا مي رسد به خيل طواف كنندگان مي پيوندند.
برخي از ويژگي ها و احكامي كه در آموزه هاي اسلامي براي مسجد الحرام و مكه مكرمه آمده است نيز به ايجاد و تحكيم وحدت كمك مي كند. محل امن معرفي شدن سرزمين مكه و ممنوعيت ورود بيگانگان غيرمسلمان به حرم از جمله اين احكام است. طواف پيرامون خانه خدا نيز از موثرترين عوامل و زيباترين جلوه هاي وحدت عملي امت است كه مسلمانان بي توجه به گرايش هاي فرقه اي به چنين وحدتي دست مي يابند.
امام خميني(ره) دربارة نقش حج در وحدت اسلامي مي گويد:‌«از جمله وظايف، در اين اجتماع عظيم، دعوت مردم و جوامع اسلامي به وحدت كلمه و رفع اختلافات بين طبقات مسلمين است كه بايد خطبا و گويندگان و نويسندگان در اين امر جهاني اقدام نمايند. »
۱۱- وجوب گفت و گوي نيكو و معاشرت مسلمانان شيعه و سني
اسلام بر گفت و گوهاي نيكو هنگام مباحثه و مجادلة مؤمنین با تأکید بر حفظ همدلی تکیه کرده و تعاون و همیاری را اصل ایمان و از مؤلفه هاي وحدت و همگرايي در جامعة ايماني می داند. بديهي است هر چيزي كه در این میان به الفت جمعی و تعميق محبت و تحكيم پيوند برادري كمك كند، در حقيقت، به استواري وحدت و همگرايي در جامعة خودي كمك كرده است. رعايت ادب معاشرت نکته مهمی است که به تحكيم محبت مينجامد و ادامة ارتباط با ديگران را ممكن مي سازد؛ چنان كه فرموده اند:‌«بحسن العشره تدوم الوصله ».امام علي (علیه السلام) در سخني كوتاه رضايتمندي انسان از ديگران و جامعه را عاملي موثر در همدلي و همگرايي معرفي كرده است:‌«إنما يجمع الناس الرضا ». ناگفته روشن است كه رعايت ادب معاشرت رضايتمندي مردم را از يكديگر فراهم
مي آورد.
خداوند متعال حتی این رفتار را فراتر از رابطة مسلمانان در جامعة اسلامی تکلیف مي كند و در آيه اي خطاب به پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) مبني بر دعوت كفار به دين اسلام به موعظه حسنه توصیه و مي فرمايد:
اُدعُ إلَي سَبيِلِ رَبِّكَ بِالحِكمَهِ وَ المُوعِظَه الحَسَنَه وَ جَادَلهُم بِالَّتِي هِيَ أَحسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعلَمُ بِالمُهتَديِنَ ؛ با حكمت و اندرز نيكو به راه پروردگارت دعوت نما، و به آنها به روشني كه نيكوتر است، استدلال و مناظره كن. پروردگارت از هر كسي بهتر مي داند چه كسي از راه او گمراه شده است، و او به هدايت يافتگان داناتر است. »
۱۲- شناخت و الفت متقابل شيعه و سني و علم همگان به وحدت عمل در احكام و فروعات عملي اسلام
همان طور كه تمامي مسلمانان در اصول دين يعني توحيد، نبوت و معاد اتفاق نظر دارند، در فروعات عملي و زمان انجام دادن آنها نيز رويه واحدي دارند. در ميان مسلمانان
نمي توان فردي يا مذهبي از ميان مذاهب اسلامي يافت كه يكي از فروعات عملي اسلام مانند نماز، روزه، حج، جهاد و زكات را انكار كند يا نظري مخالف در زمان و نوبت انجام آن داشته باشد. اگر هم اختلافي هست، نه در اصل وجوب آن، كه در شرايط و آداب و چگونگي اجراي آن است. روشني اين مسئله تا آنجاست كه اگر مسلماني يكي از ضروريات شريعت اسلام را انكار كند، مرتد تلقي مي شود و با اين انكار پيوندش با ديگر مسلمانان گسسته خواهد شد. اگر شيعيان و برادران اهل سنت يكديگر را به خوبي بشناسند و تفاوت ميان شيعه و غلات و نيز سني و ناصبيها را بدانند، خواهند فهميد كه اهل سنت نيز اهل بيت رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) را قبول دارند و به آنان احترام ويژه مي گذارند. بي جهت نيست كه از ديرباز گفته اند «المسلمون إذا تعارفوا تآلفوا». و اين مفاهمه و همگرايي اكثريت شيعه و سنتي، غلات و ناصبي ها را از صحنه فعال جامعه اسلامي به كناري مي راند و آنها نيز به سازش روي مي آورند تاريخ چند بار اين وضع را تجربه كرده است.
۱۳- جهادگری و تبری از دشمنانِ ستيزه جوي دین اسلام
دو اصل تولي و تبري از جمله اصول مهم در سياست داخلي و خارجي اسلام است. اين دو اصل كه نقش بسزا و تعيين كننده اي در نظام سياسي اسلام دارند، مسلمانان را از هر نوع تفرقه و پراكندگي باز مي دارند، همان طور كه جامعه ايماني را از دل بستن به بيگانگان و ناهم كيشان منع مي كنند.
روشن تر از همه اين آيه است كه دو اصل تولي و تبري را در كنار هم آورده و مي گويد: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَ الَّذيِنَ مَعَهُ أَشِدَّاءَ عَلَي الكُفَارِ رُحَمَاءُ بَينَهُم»؛ محمد فرستاده خداست، و آنان كه با او همراه اند، در برابر كفار سرسخت و در ميان خود مهربان اند.
مقام معظم رهبري، حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی)، در ضرورت ترکیب وحدت و یکپارچگی آن در جهاد علیه دشمنان در خطاب به مجاهدین افغانی می-فرمایند :
وحدت يك امر ضروری و فوق مستحسن است.اتحاد و هماهنگی كاملاً مخلصانه ميان تمامی مجاهدين ......ميتواند گام مؤثری برای همكاری در يك چارچوب وسيعتر باشد. اگر حركت به‌دور از هواهای نفسانی برای خدا و با نيت خالص صورت گيرد، پيروزی بر دشمنان حتمی است. البته بدون جهاد دشمن از صحنه عقب‌نشينی نخواهد كرد و جهاد در ابعاد نظامی،سياسی و فرهنگی بدون اتحاد و وحدت به پيروزي نمي انجامد.كار سياسی نيز بايد از پشتوانه جهاد نظامی برخوردار باشد و اين دو بدون كار فرهنگی بی‌ثمر خواهدبود.
لذا اكنون كه دشمنان براي سرنگوني اسلام و سركوبي مسلمانان و غارت منابع فراوان آنان تمام توان خويش را به كار گرفته اند و با زور، تهديد و به كار بستن انواع نقشه ها در پي صد پاره نمودن جامعه اسلامي هستند، بايسته است مسلمانان با تمام گرايش ها و سليقه ها به خود آيند و پيشينة عزتمند خويش را به ياد آورند و عوامل فاصله گرفتن از آن را مورد مطالعه قرار دهند و با عبرت گيري از آن و تمسك به سنت نبوي(صلی الله علیه وآله وسلم) سليقه هاي فردي و برتربيني هاي مذهبي و قومي خويش را كنار نهند و از واگرايي و چند دستگي دست بردارند و به عزت اسلامي خود كه يادآور خاطرات شيرين مدينه النبي و پيروزي هاي، خيبر، فتح اندلس و قسطنطنيه است باز گردند و با وحدت و همگرايي، برخاسته از انديشه اسلام براي تحقق آرمان هاي جهاني اسلام بكوشند و بدانند كه در آن صورت فلسطين در بند نخواهد ماند و صهيونيسم غاصب و شلاق استكبار جهاني از سر مسلمين بريده خواهد شد و در جهان اسلام فقر و فساد و تبعيض و بي عدالتي رفع
مي گردد.
۱۴ - وجوب آشتي و همگرايي و حرمت منازعه و واگرايي مسلمین
قرآن براي پيش گيري از حاد شدن منازعه، راهكارهايي كارآمد ارائه كرده است كه اصلاح و برقرار ساختن آشتي ميان دو طرف نزاع از آن جمله است؛ زيرا صلح و آشتي كدورت ها را مي زدايد، دشمني ها را دور مي كند و دوستي و محبت را به ارمغان مي آورد.
جعفربن محمد علي بن حسين بن علي بي ابيطالب(ع) ملقب به امام صادق(علیه السلام) پايه گذار مكتب شيعه، در تشويق به سازش برادران ايماني در برابر هم مي فرمايد: «صدقه يحبها الله إصلاح بين الناس إذا تفاسدوا و تقارب بينهم إذا تباعدوا»؛ صدقه اي كه خداوند دوست دارد صلح و آشتي دادن مردم است، پس از آنكه رابطه شان به تيرگي رفته است، و نزديك ساختن آنان به يكديگر است، آن گاه كه از هم دور شده اند.
از مفهوم آيه «وَلا تَنَازَعُوا فَتَفشَلوُا وَ تَذهَبَ رِيحَكُم » كه تفرقه و پراكندگي را موجب سستي در صفوف مسلمانان مي داند، مي توان فهميد كه اثر طبيعي اتحاد و همدلي استحكام جامعة خودي و حفظ قدرت و هيمنه در برابر بيگانگان است؛ زيرا اتحاد و همدلي مسلمانان رزمايشي عظيم است كه به رعب و وحشت دشمن مي انجامد و توطئه هاي شيطاني او را خنثي مي كنند. لذا با آنكه اسلام همة مسلمانان را به وحدت توصيه كرده است و اصول مشترك و عوامل وحدت آفرين نيز در ميان مسلمانان وجود دارد، تا حدودي وجود اختلاف در جامعه امري طبيعي است.
امام علي (علیه السلام) در اشاره به تلازم ارجمندي با يكدلي در طول تاريخ بشر مي فرمايد:
آن گاه كه در تفاوت حالت هاي نيك و بد پيشينيان به تفكر نشستيد، اختيار كنيد امري را كه به ارجمندي آنان انجاميد، به برطرف شدن دشمن از سر راهشان كمك كرد، به تأمين عافيت و فراواني نعمت منجر گشت و از كرامت و شخصيت برخوردارشان ساخت. اين بدان سبب بود كه آنان از پراكندگي پرهيز كردند و به وحدت و همدلي همت گماردند.
مقام معظم رهبري، حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی)، با بیانی ظریف در اهمیت این موضوع می فرمایند :
ما اسم وحدت اسلامى را خيلى مى‌آوريم و همه دم از وحدت اسلامى مى‌زنيم؛ همه دم از برادرى اسلامى مى‌زنيم؛ در عمل هم مجموعه‌اى از زبدگان دنياى اسلام حقيقتاً احساس برادرى مى‌كنند اما دشمنان بذر اختلاف را در بين امت اسلامى مى‌پاشند و سياسيون ناخالص، تعصبهاى غلط، نديدن آفاق بلند دنياى اسلام و محدود شدن در ظرفهاى كوچك زمينه رشد اين تعصبهاست.....وحدت اسلامى اولين اثرش بايد اين باشد كه ملتها با هم احساس همدردى كنند كه وقتى يك ملتى خوشحال است، بقيه خوشحال باشند؛ وقتى غمگين است، بقيه غمگين بشوند؛ وقتى گرفتار است، بقيه در آن گرفتارى خود را سهيم بدانند؛ وقتى استنصار مي كند، بقيه به نصرت او بشتابند و به سراغ او بروند. اين وظيفة ماست و اين پيش خواهد رفت. اين وعدة الهى را ما قبول داريم، يقين داريم؛ معتقديم كه «و الّذين جاهدوا فينا لنهدينّهم سبلنا» قرآن حكيم سوره مباركه آيه ... و خداى متعال بلاشك به مردم مؤمن كمك خواهد كرد.
۱۵- افشای كانون هاي صهيونيستي و جاهلان حامي افتراق دینی راه مصونيت بخشيدن به وحدت و همبستگي مسلمانان
هرچند وحدت امت اسلامي يكي از اصول اوليه اسلام است، اما متاسفانه مسلمانان آن چنان كه شايسته است داراي همبستگي و اتحاد نيستند، غرب زدگي و فتنه-گرايی و
توطئه های مختلفي بر سر راه اين اتحاد وجود دارد. در قرآن كريم و روايات وارده از ناحيه فريقين از تكفير مسلمانان به شدت نهي شده است، همانند آيه شريفه:
«يا أَيُّها الَّذيِنَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبتُم فيِ سَبيِلِ اللهِ فَتَبَيَّنُوا وَ لا تَقُولُوا لِمَن أَلقِي إِلَيكُم السَّلامَ لَستَ مُؤمِنًا ؛ اي كساني كه ايمان آورده ايد، هنگامي كه در راه خدا گام برمي داريد
(و به سفري براي جهاد مي رويد) تحقيق كنيد و به كسي كه اظهار صلح و اسلام مي كند نگوييد مسلمان نيستي.»
از امام احمد بن حنبل نيز نقل شده است كه او هيچ يك از اهل قبله را به جهت ارتكاب گناه تكفير نمي كرده است، چه گناه كبيره باشد و چه صغيره، جز به خاطر ترك نماز.
از پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده كه مي فرمايد:
«المومنون اخوه تتكافيء دماؤهم و هم يد علي من سواهم، يسعي بذمتهم أدناهم ؛ مومنان برادر هم ديگرند با خون هاي مساوي و هماهنگ و يك دست در برابر دشمنان.»
حضرت علي بن الحسين دعاي مرزداران در صحيفه ي سجاديه دارند و به مومني كه قصد خدمت داشت ليكن حكومت زمان را قبول نداشت فرمودند برو در مرزهاي كشور اسلامي مرزداري كن.
ابو صلاح حلبي، فقيه نامدار شيعه در اين زمينه مي نويسد اگر بر بعضي از سرزمين هاي اسلامي خوف تجاوز كفار و محاربان وجود داشته باشد، واجب است بر اهل هر منطقه، قتال و دفع آنها از دارالايمان و بر ساكنان دورتر از مجاورت دارالكفر و يا دارالحرب واحب است خروج به نزديك ترين مرز در صورتي كه به وجودشان نياز باشد تا اين كه در تمام مرزهاي اسلامي كساني براي دفاع و جهاد وجود داشته باشد. در اين صورت وجوب كوچ نمودن بقيه كه دورتر هستند از آنها ساقط مي شود. »
وحدت امت اسلامي از بزرگ ترين آرزوهاي مسلمانان است كه عزت، عظمت و سربلندي مسلمانان به وجود آن بستگي دارد. متون ديني مسلمانان نظير قرآن كريم و سنت نبوي (صلی الله علیه وآله وسلم) و نيز عموم پيشوايان اسلامي بر اين مسئله همواره تأكيد نموده اند؛ اما تا كنون مسلمانان در ايجاد و حفظ اين امر مهم چنان كه بايد موفق نبوده اند و عوامل و موانع مختلف برون زا مثل صهيونيسم، غرب زدگي، استكبار جهاني و درون زا كه شرح آن غم افزاست باعث شده اند كه امت اسلامي در تفرقه و جدايي محروم از نعمت و عزت باشكوه و وحدت به سر برند.
موانع بيروني وحدت و همبستگي امت اسلامي بيشتر در غالب تفرقه افكني توسط دشمنان اسلام بوده است. آنها از صدر اسلام تاكنون در تلاش بوده اند كه امت اسلامي را با ايجاد اختلاف و تفرقه در ضعف نگه دارند. كتاب شريف حدود خسارات جهان و انحطاط مسلمين نوشتة ابوالعلي مودودي عالم بزرگ و روشن بين پاكستاني تاريخ اين دشمني ها را ترسيم نموده اند.
استكبار جهاني در جهت رسيدن به هدف هاي استعماري خود مبارزه با دين اسلام را- كه يگانه مانع بالقوه در نرسيدن به اهداف پليد آنهاست- در رأس كارهاي خود قرار داده است تا از اين رهگذر بتوانند به خواسته هاي شيطاني خود برسد.
سيمون، كشيش مسيحي، مي گويد:
وحدت اسلامي آرزوهاي ملت هاي بيدار را همراه دارد... مبشرين مسيحي مي توانند عظمت اين انقلاب را در هم بشكنند.... هرگاه وحدت اسلامي اتحاد عليه استعمار اروپا باشد و مبشرين بتوانند اروپا را بدون لباس استعمارگري معرفي نمايند، يكي از سوژه هاي وحدت اسلامي از دست مسلمانان گرفته مي شود. آنها اين موضوع را از راه هاي گوناگون نظير فرستادن جاسوس، مبلغان تبشيري و خاورشناسي و ... دنبال كرده اند.
يكي از جاسوسان استعمار پير انگليس نیز در خاطرات خود مي نويسد: دامن زدن به اختلافات مذهبي با ايجاد حس بدگماني و سوء ظن در ميان مسلمانان شيعه و سني، نگارش مطالب اهانت آميز و تهمت انگيز از سوي هر گروه نسبت به گروه ديگر ضرورت دارد و در اجراي اين برنامة سودمندِ تفرقه و نفاق از صرف هزينه-هاي بسيار خودداري نشود.
مقام معظم رهبري حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی) در شناخت این فتنه گری و پرهیز از به دام افتادن مسلمانان می فرمایند : البته يكى از كارهايى كه بايد انجام بگيرد تلاش براى جلوگيرى از نشر آثار تفرقه‌انگيز است؛ چه در محيط شيعى، چه در محيط سنى. الان براى ايجاد بغض و كينه آثارى نوشته مى‌شود و پولهايى خرج مى‌شود. تا مي توانيم، بايد جلوى اينها را بگيريم. فكري از اين بالاتر نيست بايستي نهي از منكر كنيم. اين‌گونه آثار همه‌جا هم منتشر مى‌شود. ما نمى-گوييم كه در ايران مطلقاً منتشر نمى‌شود؛ نه خير، در ايران هم متأسفانه مواردى مشاهده مى‌شود. آثار كينه‌برانگيز و تفرقه‌انگيزى از طرفين منتشر مى‌شود. بحث مذهبى بكنند، كتابهاى متعدد بنويسند، استدلالات كلامى بكنند و فضايل مورد نظر خودشان را در كتابها بياورند. اين مقولة ديگرى است. اما آثارى را كه موجب تفرقه، كينه و تعميق بغض است منتشر نكنند؛ روى اين نكته بايد فكر بشود.
و علماي آگاه و مطيع دراين زمينه ملتها را آگاه نمايند وبه تفرقه افكنان هشدار بدهند.
در کنار این نهی و هشیاری در نغلطیدن به دام کفار و عدم تكفير و خارج از دين شمردن پيروان مذاهب اسلامي كه موجب ريخته شدن خون هزاران نفر در مناطق مختلف جهان مي گردد.
مقام معظم رهبري انقلاب اسلامي حضرت امام خامنه اي(مدظله العالی) یکی دیگر از عوامل خلاف وحدت را وجود آدمهاي ناباب و بد در ميان شعيان معرفي مي كنند و هشدار می دهند :
ما وظيفه داريم در كنار شعار و عمل به وحدت - كه يك برنامه و يك عمل قطعى است - شيعه را در همه جاى عالم به‌عنوان يك مجموعة متصل و ملحق به جمهورى اسلامى جمع كنيم. وقتى كه ما شعار وحدت اسلامى مى‌دهيم، چرا شعار وحدت شيعى ندهيم و در داخل شيعه به فكر ايجاد يك وحدت نباشيم. البته شيعه در نگاه وسيعتر شيعة اثنى‌عشرى، شيعة زيدى و شيعة اسماعيلى را شامل مى‌شود كه اينها در دنيا هستند و مشتركات زياد و تأثيرات سياسى هم دارند؛ ولى متفرقند. البته در بين آنان آدمهاى ناباب و بد نيز هستند؛ كمااين‌كه در داخل جمهورى اسلامى هم كه افراد شيعة دوازده امامى خاص و خالصى زندگى مى‌كنند، آدمهاى بدى هم وجود دارند كه با انقلاب و نظام و سياست بدند؛ اما با دشمن اسلام خوبند! چنين كسانى، هرجا و هرطور باشند، از ما نيستند.
جمع بندی و نتیجه گیری
همانگونه که تابدین جا در موضوع مورد پژوهش آمد يكي از واژه هاي زيبا كه در ميان هر جامعه اي از جذبه اي خاص برخوردار است واژه «وحدت» و همبستگي و «اتحاد» است. در جامعه مسلمانان وحدت ريسمان محكم الهي است كه آحاد جامعة اسلامي را در كنار هم نگه مي دارد و قلبها را به هم پيوند مي دهد و ارتباطي منظم ميان آنان برقرار مي سازد و آنها را از پراكندگي و دورافتادگي مصون مي دارد. از اين رو بايد يادآور شد در شرايطي كه دشمنان اسلام و مسلمين و زورگويان بي منطق، با زور و تهديد و به كارگيري انواع نقشه ها و حيله ها در هدم اسلام و سركوبي مسلمانان و غارت منابع انساني و اقتصادي آنان مي كوشند تا جامعة اسلامي را صد پاره كرده و آن را به مصيبتي بدتر و تلخ كامي فزون تر مبتلا سازند، بايسته است تمامي مسلمانان به خود آيند و بيداري اسلامي را پيش تر ببرند و به وضع موجود كه وضعي رقت بار است تاسف بخورند و با مقايسة دو زمان قبل و بعد از بيداري اسلامي در جمهوري اسلامي ايران و عبرت آموزي از آن، سلايق فردي و خودبرتر بيني ها را كنار نهند و از چنددستگي و دشمني ها دست بردارند و به عزت اسلامي خود كه يادآور خاطرات شيرين و وعده های حق الهي است باز گردند و با اتحاد عميق و انسجام خود در تحقق آرمان هاي جهاني اسلام بكوشند.
وحدت و همگرايي در جامعه توحيدي پيش از آنكه مطلوبي ديني و وحياني باشد، ضرورتي عيني و عقلاني است؛ زيرا تداوم حيات و استواري جامعه اسلامي در گرو برقراري وحدت و همبستگي مسلمانان در مشتركات است و اين وحدت موجبات پايداري امنيت در كشورهاي اسلامي و موجب شكوه و عزت اسلام و ميهن خواهد شد.
ايمان به خدا، نبوت و خاتميت پيامبر گرامي اسلام و اعتقاد به معاد و عدم انكار ضروريات اسلام از ملاك هاي مسلماني است، از اين رو هيچ كس مجاز به تكفير ديگر افرادي كه از اين ملاك ها برخوردار باشند نيست. تكفيري ها بايد منزوي شوند و به كشتار مسلمانان به دست مسلمان خاتمه داده شود. تجربه عراق، افغانستان و سوريه براي عبرت همه مسلمانان كافي است.
براي اهميت وحدت در قرآن همين بس كه به عنوان نعمتي الهي و فلسفة نزول قرآن و بعثت پيامبران رقم خورده است. همچنان كه زشتي پراكندگي در قرآن به انحراف از راه فطرت، بغي و ستمگري نغمه اي شيطاني و عذابي الهي معرفي شده است.
اهل بيت پيامبر(علیهم السلام) كه متأثر از فرهنگ متعالي اسلام و توصيه هاي پيامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به وحدت بودند با رفتارهاي وحدت آفرين خود به استواري وحدت در جامعه كمك كردند؛ سكوت حكيمانة امام علي (علیه السلام) در طول ۲۵ سال خلافت خلفاي اول و دوم و سوم و شركت ديگر امامان در نماز جمعه، جماعت و مراسم عيد ديگر مسلمانان در زمان خلفاي اموي و عباسي و نيز توصيه آنان به شركت شيعيان در مراسم برادران اهل سنت از جمله اقدامات اهل بيت پاک پيامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) است.
تحقق وحدت، مبتني بر كلان نگري، جامع نگري، توسعه در انديشه و رهايي از چارچوب تنگ و تاريك تعصبات غيرمنطقي است و دوران دوري و جدايي گذشته است.
هرچند عواملي بیرونی امت متحد اسلامي را به پراكندگي مي خواند، اما در برابر اين واقعيت تلخ، محورهاي فراوان دروني همچون اشتراك در اصول اعتقادي، عبادي، سياسي و داشتن منابع مشترك فقهي برآمده از قرآن و سنت نبي خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) و نيز اشتراك در انجام فروعات عملي و منافع بي شمار سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي وجود دارد كه اميد به همگرايي را تقويت مي كند. و به همبستگي و وحدت اسلامي فرا مي خواند.
قرآن مجيد الهي به همه مسلمانان فرمان مي دهد ولكم في رسول الله اسوه حسنه، مگر پیامبر (ص) پس از ورود به مدینه بین اوس و خزرج و انصار و مهاجر اتحاد برقرار نکرد و تا پایان عمر مبارک خود در استحکام آن نکوشید مدینه النبی پیش روی ماست و بهترین الگوی مجسم که چشم انداز عزت اسلامی را نشان می دهد پس وحدت و همگرايي كه تجلي جامعة آرماني مدينه النبي(صلی الله علیه وآله وسلم) است، عناصر و پيش زمينه هاي ويژه اي دارد كه جامعة توحيدي مسلمان را از ديگر جوامع بشري متمايز و ممتاز مي سازد. ايمان به خدا و پيامبر اعظم(صلی الله علیه وآله وسلم) ، دوستي اهل بيت(ع) اعتقاد به مهدی آخر زمان (ع)، وحدت در قبله، حج ابراهيمي، نماز جمعه و جماعت وظيفه به جمع گرايي در امور عبادي و مانند آن از جمله اين عناصرند.
هرچند مسلمانان به لحاظ تنوع اقوام، نژاد و زبان و نيز اختلاف در منطقه جغرافيايي از آداب و رسوم متنوع و متفاوتي برخوردارند، اما در عين اين تفاوت ها، وارث فرهنگ واحد همسان و الگوي مشترك اسلام نبوي(صلی الله علیه وآله وسلم) هستند.
هرچند دشمنان و استعمارگران و استكبار جهاني با اختلال در امر حياتي وحدت، آيندة مسلمانان را تاريك و مبهم مي خواهند، آنچه كه جامعة اسلامي را به آينده اي روشن اميدوار مي سازد وظايف و تكاليفي همگاني است كه مي توان با انجام آن، وحدت لازم را به دست آورد و شوكت وعده داده شده را به جامعه اسلام باز آورد. ضرورت شناخت متقابل، انجام گفت و گوهاي مثبت، نقدهاي دور از توهين، تسامح در چندگرايي، به كارگيري عفو و مدارا، عبرت گرفتن از تاريخ، چاره انديشي دربارة اختلافات، جهت دهي امت به شعائر اسلامي و مانند آن از جمله وظايف حوزه هاي علميه، دانشگاه ها، نخبگان و متفكران و معلمان مسلمان است.
بايد توجه كنيم، وحدت و همگرايي مانند ديگر پديده هاي اجتماعي آسيب و آفتهاي فراوان نيز دارد كه خطري جدي براي امت بزرگ اسلامي است. از اين رو بر فرهيختگان و مصلحان خيرانديش لازم است ابتدا اين آسيب ها را شناسايي و سپس راهي براي درمان آن ارائه نمايند. کارکردهايی که آسيب هاي دروني و بيروني را توأمان مورد توجه قرار دهد. امید است وحدت و همگرايي که اصلي بايسته و ضرورتي كاربردي است در جامعة اسلامی با همت و همدلی محقق شود وآثاري مسرت بخش به ارمغان آورد. تا نگردد زماني كه دشمن شاد شويم و بروز تفرقه و پراكندگي و ديگر عوامل زيان بار جهان اسلام را ناگزير به پذيرش پيامدهاي دردآور آن نمايد. هرگز مباد. ان شاءالله تعالي

منابع و ماخذ:
۱. قرآن كريم ترجمة آيت الله مكارم شيرازي، قم.
۲. نهج البلاغه (ترجمه فيض الاسلام)
۳. صحيفه سجاديه (امام علی ابن الحسین «ع»)
۴. امام خميني ، در جستجوي راه امام از كلام امام، دفتر ۱۵.
۵. امام خامنه اي، حديث ولايت و سايت معظم له
۶. ابوالعلي مودودي، حدود خسارات جهان و انحطاط المسلمين
۷. مطهري مرتضي، يادنامة علامه اميني، الغدير و وحدت اسلامي، قم، انتشارات رسالت، چاپ دوم، ۱۳۷۹ .
۸. اقبال لاهوري ديوان شعر فارسي
۹. حاکم نیشابوری (۱۴۱۱ق)، مستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالمعرفة.
۱۰. حنبل، احمد بن محمد (بی تا)، مسند، بیروت: دار صادر.
۱۱. زمخشری، محمود بن عمر (۱۴۰۷ق)، کشاف عن حقائق غوامض التنزیل، تصحیح مصطفی حسین احمد، چ۳، بی جا: دارالکتب العربی.
۱۲. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر (۱۴۱۱ق)، الدر المنثور، بیروت: دارالکتب علمیه.
۱۳. شهرستانی، محمدبن عبدالکریم (۱۳۶۷)، الملل و النحل، تصحیح محمد بن
فتح الله بدران، چ ۳، قم: منشورات الشریف الرضی.
۱۴. طبرانی، سلـیمان بن احمد (۱۴۰۴ق)، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبدالمجید السلفی، چ ۲، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۱۵. طبری، محمد بن جریر (بی تا)، تاریخ طبری، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
۱۶. عسقلانی، ابن حجر احمد بن علی (۱۴۱۵ق)، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق و تعلیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت: دارالکتب العلمیة.
۱۷. فيروزآبادي، سيد حسن، امامنا المنتظر
۱۸. قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، تهران، دفتر كل قوانين و مقررات كشور.
۱۹. واعظ زاده خراساني، زندگي آيه الله العظمي بروجردي.
۲۰. محمد ابوزهره، الوحده الاسلاميه او التقريب بين مذاهب السبعه.
۲۱. كليني، اصول كافي (كتاب الايمان و الكفر، باب ان الاسلام يحقن به الدم....) ج۴.
۲۲. احمدبن حنبل، مسند احمد، ج۲،
۲۳. صحیح البخاری، ج۶، ص۱۳۶، و ج۷
۲۴. بخاری، صحیح بخاری، ج۷،
۲۵. مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، ج۸
۲۶. السنن الکبری، ج۱۰،
۲۷. احمدبن حنبل، مسند احمد، ج۲،
۲۸. صحیح بخاری، ج۳و ج۸،
۲۹. ؛ صحیح مسلم، ج۸،
۳۰. شيخ مفيد، النكت الاعتقاديه، بيروت، دار المفيد، چاپ دوم، ۱۴۱۴ه.ق.
۳۱. قندوزي، ينابيع المودة، ج ۳،
۳۲. ، باب ۷۸، ج ۱؛ فرائد السمطين، ج ۲
۳۳. كنجي شافعي، البيان في اخبار صاحب الزمان
۳۴. شهاب‌الدين ابن حجر عسقلاني، فتح الباري، ج۷،
۳۵. ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج ۱۰
۳۶. محمد صبان، اسعاف الراغبين، باب ۲
۳۷. محمد برزنجي، الاشاعه لاشراط الساعة،
۳۸. تميمي آمدي، غرر الحكم و درر الكلم، ج۱.
۳۹. يادنامه علامه اميني (مجموعه مقالات تحقيقي)، مقاله دهم (الغدير و وحدت اسلامي).
۴۰. فخر الدين الرازي، تفسير الفخر الرازي، ج۱۴.
۴۱. اسماعيل البروسي، تفسير روح البيان، ج۸.
۴۲. ابن منظور افريقي، لسان العرب، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق، ج۱۲.
۴۳. طبرسي، مجمع البيان، ج۱، راغب اصفهاني، مفردات.
۴۴. سيد محمد حسين طباطبايي، الميزان، ج۲.
۴۵. يادنامه علامه اميني (مجموعه مقالات تحقيقي)، مقاله دهم (الغدير و وحدت اسلامي).
۴۶. اخبار تقريب، پيش شماره سوم، آبان آذر ۱۳۷۳.
۴۷. حسن بن علي السقاف، صحيح الشرح العقيده الطحاويه.
۴۸. ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه غ ج۹.
۴۹. تميمي آمدي، غرر الحكم و درر الكلم، ج۳.
۵۰. ماهنامه پاسدار اسلام، شماره ۴۴۰، مرداد ۶۷.
۵۱. فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان، بيروت، دارالمعرفه، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، ج۱۰.
۵۲. محمد باقر مجلسي، بحار الانوار، ج۱۹.
۵۳. حر عاملي، وسائل الشيعه، بيروت داراحياء التراث العربي، ۱۴۰۳ق، ج۵.
۵۴. شيخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، قم، جامعه مدرسين، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، ج۱.
۵۵. محمد تقي مجلسي، بحار الانوار، ج۲.
۵۶. ابوصلاح بن جمال الدين العاملي، اللمعه الدمشقيه، ج۲.
۵۷. جهان بخش، ثواقب، نگرش تاريخي بر رويارويي غرب با اسلام.
۵۸. خاطرات مستر همفر، نشر كيهان، ۱۳۶۳.

انتهای پیام/

خبرگزاری بسیج