حضور قلب از دیدگاه مرحوم ملا مهدی نراقی (ره)

بدان که روح نماز هفت چیز است : اخلاص و نیت به قرب خدا.

دوم: حضور قلب و آن عبارت است از فارغ ساختن دل از هر کاری و بداند چه می کند و چه می گوید و فکر او به جای دیگر نرود و این را خشوع دل نیز می گویند.

سوم: معنی آن چه را می گوید بفهمد و این امری است غیر از حضور قلب. چه می شود که کسی معنی لفظ را نفهمد و حضور قلب داشته باشد و مراد این است که علاوه بر این که دل او مشغول نماز است بداند چه می گوید و معنی آن را بفهمد.

چهارم : تعظیم و آن امری است غیر از حضور قلب و غیر از فهمیدن معنی کلام ، چه بسیار می شود که آدمی سخن می گوید و همه حواس او متوجه شخص است و می فهمد که چه می گوید و مطلق تعظیم او را به جا نمی آورد.

پنجم : هیبت و آن غیر تعظیم است و عبارت است از خوف به سبب عظمت خدا.

ششم : امیدواری و آن چیزی است زائد بر آنچه مذکور شد و چه بسا تعظیم پادشاهی در دل ایشان هست و مهابت و خوف او هم در دلشان جا کرده اما امید احسان از او ندارد و باید در نماز به ثواب الهی امیدوار باشد.

هفتم : حیا و سبب آن تفسیر گناهان خود است. و تذکر بی قدری خود و ملاحظه اینکه با این حال در مقام حضرت ذوالجلال ایستاده و با او سخن می گوید.

و برای رسیدن به هر یک از این هفت امر باید به طریق زیر خود را معالجه کند. و اما برای نیت خالص باید ترک ریا کند . به یقین کامل به این که خانه اخرت بهتر از دنیا و پاینده تر و نماز وسیله وصول به آن است و علم به خواری دنیا و حقارت آن حضور قلب در نماز حاصل می شود... و اما فهم معانی، سبب آن بعد از حضور قلب مداومت در فکر آن و ذهن را متوجه فهمیدن معانی کلام کردن است و علاج این مهم به علاج حضور قلب است. و اما تعظیم و آن حالتی است که در نتیجه شناختن قدرت خدا و نفوذ امر او و بی نیازی ذات او به دست می آید... و اما امید رجا ، پس سبب آن معرفت لطف و کرم خدا و کثرت انعام و احسان اوست و راه شناختن صدق وعده او در عطاها و اجر و ثوابی که برای نمازگزاران مقرر فرموده است. و اما حیا ، پس سبب آن به خاطر آوردن خباثت باطن و معرفت عیوب نفس و افت های آن و علم به اینکه بر همه بواطن امور و خاطرات قلب ، عالم است . پس تعظیم و هیبت و امید و حیا حاصل نمی شود مگر به تحصیل اسباب اینها و طریقه تحصیل این اسباب دو چیز است :اول معرفت خدا و شناخت جلال و عظمت و ازلی و ابدی بودن او. دوم فراغ دل و خالی بودن از جمیع مشاغل دنیویه...

برگرفته از کتاب قلب عارف

پایگاه اطلاع رسانی" بسیج پیشکسوتان جهاد و شهادت"